کاریز یزد

حسین مسرّتگویا برخی ذاتاً پژوهشگر به دنیا می آیند . هرچند سخنِ درستی نیست، امّا برخی از پژوهشگران کوشا و توانا مانند: استاد ایرج افشار ،استاد مرتضی فرهادی، استاد ابوالقاسم انجوی شیرازی و استاد محمّدسعید جانب اللّهی را که می بینید، به این سخن می رسید .آنان چنان روشمند، زیبا و استادانه به کار می پردازند که انگار از خُردی زیر دست استادی زبر دست، کرشمه های کار پژوهش را فرا گرفته اند. سال هاست که استاد جانب اللّهی بی هیچ چشمم داشتی ، فقط از روی عشق و علاقه به زاد و بوم و فرهنگ خود، خالصانه به پژوهش و گردآوری در فرهنگ و آیین های کهن دیار میبد که سر به آبشخور چندین هزارساله دارد، سرگرم است و آن ها را به آسانی در دسترس همگان می گذارد، گواه این سخن، ایجاد چند وبلاگ ، کانال و گروه در فضای مجازی در زمینۀ انسان شناسی و مردم شناسی دیار میبد است. یادم می آید سال 1384 که وبلاگ «کاریز یزد» را راه اندازی کردم و در آن به بازنشر مطالبم می پرداختم ، دوستی از راه خیرخواهی گفت: گفتارهای خود را که در وبلاگ می گذاری، برخی به آسانی متن آن را برمی دارند و به نام خود در جایی درج می کنند و یا دانشجویان حاضرخور که اکنون همه به «کپی، پیست» روی آورده اند، آن را به استاد ارائه می دهند . گفتم: مگر هدف ما نشر فرهنگ نیست؟ چرا به دلیل آن چند نفر، این کاررا تعطیل کنیم . وقتی به پژوهش های جامع استاد جانب اللّهی در گروه های تلگرامی و بلاگ های: «قصّه بچّه های میبد»، «انسان شناسی یزد»، «میبد شناسی»،«هزار نکته مردم شناسی از هزارنقطۀ ایران»،«قنات شناسی» می نگرم و این همه پژوهش را می بینم ،به این نکته پی می برم که مطالب من در برابر انبوه مطالب استاد و گذشت او، هیچ است .هربار که دفتری از کتاب های «چهل گفتار در مردم شناس, ...ادامه مطلب

حسین مسرّتچهل گفتار در مردم‌شناسی میبدت‍ه‍ران‌: روش‍ن‍ان‌‏‫، ۱۳۸۳ ،وزیری، ج1 با عنوان: فرهنگ و فنآوری قنات (نقش قنات در معماری سنّتی)// تهران: گنجینۀ هنر، ۱۳۸۵،وزیری،۲۶۵ ص ، ج2 و 3 با عنوان: مردم‌شناسی اقتصادی (نظام تولید و مصرف)// تهران: سبحان نور،۱۳۹۰، ج4: با عنوان: صنایع کهن بومی و دانش عامه // تهران: گنجینۀ هنر،۱۳۹۱، ج5، با عنوان: گویش و ادبیّات عامّه// تهران : نشر هم‌پا ، ۱۳۹۳، ج 6 با عنوان: آیین‌های گذر و نظام خویشاوندی // یزد : اندیشمندان یزد، 1397 ، ج 7و8 با عنوان: مردم‌نگاری آیین‌ها و بازی‌ها.فهرست گفتارهای دفاتر هشت گانهدفتر اوّل ، فرهنگ و فنآوری قناتگفتار اوّل: فنآوری حفر قنات گفتار دوم: نظام های سنّتی سنجش زمان گفتار سوم: مدیریّت توزیع و تقسیم آب قنات گفتار چهارم: مدیریّت حفاظت و نگهداری قنات گفتار پنجم: نقش قنات در معماری سنّتی گفتار ششم: نقش قنات در ریخت‌شناسی بافت سنتی میبد دفتر دوم و سوم، مردم‌شناسی اقتصادی گفتار هفتم: خوراک گفتار هشتم: پوشاک گفتار نهم: مسکن و معماری سنّتی گفتار دهم: معماری اماکن (اماکن عمومی، اماکن مذهبی) گفتار یازدهم: تحلیل فضایی مسکن و فرهنگ سکونت گفتار دوازدهم: مردم‌شناسی شهری گفتار سیزدهم: نظام کشاورزی گفتار چهاردهم: باغداری گفتار پانزدهم: صنایع بومی وابسته به‌کشاورزی گفتار شانزدهم: صنایع‌دستی وابسته به‌دامداری بومی و غیر بومی (1- موتابی 2- قالی‌بافی)گفتار هفدهم: سفالگری (کواره سازی، نانی‌سازی) گفتار هیجدهم: نقش و نگارهای عامیانه دفتر چهارم ، صنایع کهن بومی و دانش عامه گفتار نوزدهم: صنایع کهن میبد (حرفه ها و پیشه ها) گفتار بیستم: کویتی ها (مهاجرت و مهاجرین فصلی) گفتار بیست و یکم: مالکیّت و حقوق عرفی گفتار بیست و دوم: پزشکی سنّتی و عامیانه, ...ادامه مطلب

سید محمد علی گلابزاده رئیس پژوهشکده کرمان شناسیهیچ حالی خوشتر از این نیست که پس از مدتی مهجوری و دوری از یار و دیار، جریده‌ای سرشار از واژه‌های مهرآمیز به دستت برسد که تو را به گوشه‌های تاریخ و جای جای سرزمینی ببرد که دل در گرو آن داری به همان ولایتی که دارالعباده‌اش خوانده‌اند، خطه بادگیرهای بلند، بزرگترین شهر خشتی جهان، با کوچه‌هائی که آشتی را هدیه رهگذرانش می‌کند و معبرهائی که بوی محبت آن آدمی را به عالم خلسه می‌برد و سبزستانی از رویاهای شیرین در برابر او می‌گشاید.وقتی ندای یزد به دستم می‌رسد، حتی اگر میانه راه باشم، دقایقی می‌ایستم، پاکت را می‌گشایم آنرا باز می‌کنم و با نگاهی گذرا ورق می‌زنم و مرغ اندیشه را به بام‌های برافراشته‌اش می‌نشانم و در بحر خاطرات، جولانی می‌دهم تا در خانه یا اداره مستقر شوم و از سر فرصت به قرائت سطر سطر مطالبش بپردازم.ای کاش، آنها که تمام فرصت و اوقات فراغت خود را در شبکه‌های مجازی می‌گذرانند و اکثراً هم بعد از ساعت‌ها پرسه زدن در این فضای «مجازی» نه «حقیقی و واقعی» دست خالی بر می گردند سری به روزنامه‌ها و کتاب‌ها و مواریث مکتوب می‌زدند و از بوی دلاویز کاغذ مست می‌شدند و لذتی که ما دلبستگان به مکتوب‌های نوشتاری می‌بریم را تجربه می‌کردند و آن وقت درمی‌یافتند که سخنی به گزاف نمی‌گویم.باری سخن ما درباره روزنامه وزین ندای یزد بود که آواز خود را در گوش زمان سر داده و بزرگی‌های این سرزمین ماندگار را به تصویر کشیده است. هفته نامه‌ای که پیشانی آن با خط خ, ...ادامه مطلب

حسین مسرّتفرهنگ گلشن : اصغر گلشن تفتی ، به کوشش و مقدّمۀ کاظم دهقانیان نصرآبادی ، یزد : شاهنده، ویرایش پنجم [چاپ یکم]، 1402 ، وزیری ، 456 ص، مصوّر (بخش رنگی).از میان صدها فرهنگ لغت فارسی که در طول تاریخ در دست است ، تقریباً و همگی بر پایۀ نظام الفبایی واژه ها سامان یافته است . یعنی برای مراجعه بدان یکراست باید سراغ واژه رفت ودر حوزه های فلسفی ، عرفانی ، تاریخی و ادبی به گزارش یک واژه و گاهگاهی شواهدی از متون کهن و یا معاصر را در دامنۀ آن دید . حتّی فرهنگ های تخصّصی علمی و فنّی هم براساس نظام الفبایی سامان یافته اند ؛ ولی از میان این فرهنگ ها ، شماری هم هستند که کاربردی فراتر دارند و از آن سامان پیروی نمی کنند، مانند فرهنگ لغات قافیه که کلمات به ترتیب آخر آن ساماندهی شده و برای شاعران و سخنوران است یا فرهنگ زان سو است . و در میان این ها ، چند فرهنگ وجود دارد که به مباحثی هم چون . کلمات متشابه و متضاد و غیره پرداخته است که کهن ترین آن فرهنگ مشعل اثر کمال طالقانی چاپ شده به سال 1344 ش است و پس از آن چند کتاب با نام های گوناگون چاپ شده است که در پایان این گفتار می آید. کوتاه سخن آنکه در سال 1369ش آموزگار شیفته و علاقه مندی با نام « اصغر گلشن تفتی »(1304-1392ش) ، بر پایۀ بایستگی که خود بدان رسیده بود و بدون الگو برداری و نگریستن به کتاب های همانندی که نام آن ها می آید، دست به کار گردآوری فرهنگی به نام «فرهنگ نمونه و ناب» یا «فرهنگ نمونه : شامل ۶۰۰۰ لغت متشابه .متشاکل. متفاوت. متماثل. متّضاد» شد که نه تنها همۀ مباحث کتاب های پیشین را داشت، بلکه مباحث تازه ای نیز بدان پیوست شده بود .گردآورنده در بیان انگیزۀ ساماندهی چنین فرهنگی می نویسد : «برای هیچ کس پوشیده نیست که پایه و اساس همۀ , ...ادامه مطلب

حسین مسرّتلغات متشابه (هم آهنگ)لغات متشاکل (همگون)لغات متفاوت (ناهمگون)لغات متماثل (همانند)لغات متّضاد (مخالف)لغات متجانس یا (هم ریشه)لغات متقارب (همگرا)لغات مترادف (هم معنا)لغات مشدّد و غیر مشدّد آن‌هالغات اضداد (دوگانه)جمع مکسّر لغات به فارسی سره و مفردشانلغات مخفف و اصل آن‌هالغات اختصاری (کوته نوشت) و اصل آن‌هالغات مقلوب (وارونه) دیگرچند نکتۀ گفتنی : با اینکه گردآورنده در تدوین کتاب خود به هیچ وجه به کتاب های همسانی که در مقدّمه این معرفی اشاره شد ، ننگریسته و کار خود را بر پایۀ روش های ابداعی خود بنیان نهاده . خوب بود در مقدّمه اشاره ای بدان ها می نمود و از برخی ظرایف و مباحث آنان بهره می برد .کار خوب گردآورنده که ای کاش با آوانویسی لاتین هم همراه شد بود ، مُعرب و مَشکول نمودن همۀ واژه برای درست خوانی و آسان خوانی واژه هاست .درشناسنامه و روی جلد آمده: چاپ هشتم ، ویرایش پنجم در حالی که ویرایش پنجم، چاپ نخست است . در فیپا درست نوشته: ویراست پنجم. نکتۀ بسیار قابل درنگ و در خور ستایش و الگو پذیر برای پژوهشگران اینکه به دلیل پیوند نزدیکی که نگارنده با آن گردآورنده داشت، بارها می دید که این مرد والا همّت به رغم ناتوانی جسمی، باز دست از پژوهش برنداشته و بی درنگ پس از چاپ سپاری کتاب نامبرده ، آخرین نمونۀ چاپ را به دست گرفته و ده ها واژۀ نو یافته را بدان می افزود . ****پس از درگذشت اصغر گلشن تفتی دو کتاب با عنوان زیر در نکوداشت او چاپ شد:گذری بر گلشن (یادنامه و کارنامۀ اصغر گلشن تفتی)، به کوشش: کاظم دهقانیان نصرآبادی، یزد: آواز قلم سدید ، 1393، وزیری، 288ص، رنگی. ( دربارۀ زندگی و آثار گلشن است.)یاد گلشن (مجموعۀ مقالات همایش ملّی نکوداشت مؤلّف فرهنگ گلشن)، به کوشش: محمّدباقر کما, ...ادامه مطلب

حسین مسرتفرهنگ درست نویسی سخن : حسن انوری ، یوسف عالی عبّاس آباد ، تهران : سخن ، 1385 ، رقعی ، 528 ص . امروزه با گسترش دامنۀ نفوذ نوشتار و نثر در همۀ ابعاد رسانه ای آن بویژه در روزنامه ها و رادیو تلویزیون ، بایستگی کاربرد نثری پیراسته و آراسته . بیش از پیش نیاز می شود ، بویژه آنکه با گسترش پدیده های نویی چون اینترنت ، وبلاگ نویسی ، پیام کوتاه تلفنی ( پیامک ) و فضای مجازی ، زبان نوشتاری فارسی بیش از گذشته دچار وادادگی و شلختگی شده است . مردم زمانۀ کنونی بیش از هر زمان دیگر در روز، شنوندۀ گفتارهای رادیو و تلویزیون هستند و هر آنچه از راه این دو فرستنده به گوش مردم برسد ، در زیان گفتار و نوشتار وارد می شود . از اینروست که کاربرد واژه ای نادرست ، نارسانا در یکی از این دو رسانه ، برابر است با گمراه شدن هزاران نفر از شنوندگان آن و رسانه سومی که پس از این دو قرار دارد ، روزنامه ها هستند . از اینرو بسیار بایسته و شایسته است نه تنها کتاب هایی که در زمینۀ در دست نویسی و بهتر نویسی برای همگان چاپ شود . بل برای نویسندگان رسانه های همگانی دوره های آموزشی ترتیب داده شود تا نثر کنونی بیش از این به سوی « کژتابی » و نازیبایی گام برندارد .***خوشبختانه و بر پایۀ همین نیاز سنجی بود که در سال 1385 کتاب بسیار خوب ، فراگیر و راهگشای « فرهنگ درست نویسی سخن » با دیباچۀ استادانه و عالمانۀ دکتر حسن انوری راهی بازار دانش شده است ، به همان خوبی و آراستگی دورۀ « فرهنگ سخن » کاری است بسامان ، شایسته ، آن هم به هنگامی که نثر بیشتر رسانه های ما رو به بی بندوباری می روند . نویسندۀ این سطور به محض دیدن و خریدن آن ، تمامی کارهای اصلی و روی میز و در دست انجام خود را به کناری نهاد و مشتاقانه به خواندن آن سرگرم شد , ...ادامه مطلب

حسین مسرّتفرهنگ خوراک یزد: الهۀ میرافضلی [سریزدی] ، دیباچه: حسین مسرّت، ویراستار: پیام شمس الدّینی، یزد: اندیشمندان یزد، 1402، خشتی، 431 ص، مصوّر، تمام رنگی ، نفیس. خوراک نیز هم چون دیگر موارد سنّتی و بومی که پیوند نزدیکی با آداب و آیین های هر منطقه دارد، ریشه در ویژگی های فرهنگی، جغرافیایی، اقلیمی ، آب وهوایی و زیست محیطی هر بوم و شهر و روستا دارد و می توان بنا به گفتۀ استاد محمّد کریم پیرنیا در بارۀ معماری بومی در بارۀ خوارکی های بومی نیز گفت که مواد و مصالح آن «بوم آورد» است؛ یعنی ریشه در همان بوم و بر دارد و جزء میراث فرهنگی هر منطقه است. از دیگر سو با توجّه به شرایط اجتماعی و اقتصادی خانواده ها حتّی گونۀ غذای اعیان و اشراف با طبقات متوسّط و فرودست نیز فرق می کرده است. با اینکه بسیاری از خوراکی ها و نوشیدنی ها و شیرینی ها در سراسر ایران کنونی و حتّی ایران بزرگ که زمانی از افغانستان تا تاجیکستان و ازبکستان و کرانۀ آمودریا و باکو و حتی بخش شرقی ترکیۀ کنونی را شامل می شده، همانند و یا تا اندازه ای به هم مانند است، امّا باز وجوهی وجود دارد که مثلاً کوفتۀ تبریزی را از کوفتۀ دیگر جای های ایران متمایز می کرده است ؛ به غیر از آن برخی خوراکی ها وجود دارد که نه تنها ویژۀ یک استان، بل حتی ویژۀ یک روستاست و در روستای کناری هم ساخته و پرداخته نمی شود.امّا ویژگی مشترک همه خوراکی های ایرانی به غیر از گونه گونی گسترده و خاص بودن (غیر تکراری)، خوشمزّه بودن آن نیز است که کسان و مسافران ایرانی و بیگانه را ترغیب می کند به هر شهری می روند از خوراکی ها و شیرینی های بومی آن نیز بهره ببرند. بگذریم از اینکه برخی خوراکی های ایرانی آوازه ای جهانی دارد.****کتابی که به تازگی چاپ و پخش شده و عنوان, ...ادامه مطلب

حسین مسرّتاین پرسشی است که بیش از سی سال است ذهن نگارنده را درگیر کرده است. تقریباً به‌استثنای چند مورد نادر مانند دکتر محمود افشار و فرزند نامورش استاد ایرج افشار، تقریباً تمامی نویسندگان و پژوهشگران برجسته و نامی ایران (و شاید حتی جهان) در حوزه‌های فرهنگ، ادب، تاریخ، جغرافیا، جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی و غیره و در یک کلام، علوم انسانی، فرزندانی بی‌علاقه نسبت به کار و روش پدر یا مادر دارند. از سویی دیگر، تحقیقاً تمامی این گروه‌هایی که نام برده شد، پدران یا مادران آن‌ها نیز هیچ‌کدام در این حوزه‌ها پژوهشگر، نویسنده و یا صاحب‌قلم نبودند. ممکن است برخی از آن‌ها اهل مطالعه و فرهنگ و یا آموزگار و دبیر بوده باشند که این امری طبیعی است، ولی هیچ‌کدام با این امور آشنایی نداشتند.درست است که پیشینیان می‌گویند: هیچ‌کس نویسندۀ مادرزاد به دنیا نمی‌آید و این هنر، اکتسابی و ذوقی است؛ ولی چرا فرزندانی که پدران یا مادرانشان، صاحب جامع‌ترین و یا بزرگ‌ترین کتابخانۀ تخصّصی در حوزۀ علوم انسانی هستند و بی‌نیاز از مراجعه به کتابخانه و پی‌جویی منابع در اینجاوآنجا و این شهر و آن شهر هستند و به‌آسانی می‌توانند در کنار پدر یا مادر به آموزش پژوهش و اصول نویسندگی بپردازند، دنبال رشته‌هایی می‌روند که خود دوست دارند و با رشتۀ کار اولیای خود بیگانه‌اند؟ و شوربختانه از سویی دیده می‌شود ورثه پس از مرگ این بزرگان، کتابخانۀ آنان را یا بین خود تقسیم می‌کنند و یا به بهایی کم می‌فروشند و یا اگر دید باز فرهنگی داشته باشند به کتابخانه‌ای اهدا می‌کنند و سرنوشت بسیار بدی برای اسناد، یادداشت‌ها و دست‌نویس‌های انبوه آنان (به‌ویژه آثار نیمه‌تمام و در دست انجام) رقم می‌خورد، یا موریانه به سراغشان می‌آید و یا ورثه‌ای که هیچ‌کد, ...ادامه مطلب

کتابشناسی توصیفی آثار حسین مسرّت (28)؛این کتاب ها به ترتیب سال چاپ معرّفی می شود.به اشتراک گذاری «روحانی فرهنگ‌دوست»لینک کوتاهhttps://www.tolooeyazd.ir/?p=7607&share=1 زمان انتشار: ۱۴۰۱/۰۶/۰۲ روحانی فرهنگ‌دوست (یادمان شادروان وزیری یزدی)، یزد: اندیشمندان یزد، 1389، رقعی، 204ص، مصوّر.روحانی فرهنگ دوست عنوانی است که براین کتاب نهاده شده، زیرا حجّت الاسلام وزیری یزدی، تمام زندگی و دارایی خود را وقف گسترش فرهنگ یزد کرد . وی با بنیان گذاری کتابخانۀ وزیری که اکنون جزو کتابخانه های ارجمند ایران بوده و با 250هزار جلد کتاب و چاپی 6هزار نسخه خطی یکی از ده کتابخانۀ آبرومند و گران بهای ایران است .از فروردین 1334 خورشیدی تاکنون هزاران استاد دانشگاه ، آموزگار ، دانشور ، دانشمند ، عالم و پزشک در این کتابخانه پرورده شده و درهای دانش را به روی دانش پژوهان گشوده اند.کتاب نامبرده در بردارندۀ گفتارهایی در بارۀ زندگی، آثار و خدمات این روحانی سخنور و سخندان به قلم نویسندگان یزدی است که در قامت این کتاب به کوشش نگارنده فراهم شده است.کتاب نامبرده را بیشتر کتابخانه های همگانی یزد ، برای خوانش و مؤسسۀ فرهنگی – پژوهشی ریحانه الرسول یزد (تلفن8303758- 0353) برای فروش دارد.*برگرفته از تارنمای طلوع یزد بخوانید, ...ادامه مطلب

 آئین تجلیل از فعالان، پیشکسوتان و خادمان فرهنگ مکتوب و نشر استان یزد با تقدیر از این فعالان عرصه فرهنگ استان یزد برگزار شد.۲۴ آبان ۱۳۹۶ -  به گزارش خبرگزاری تسنیم از یزد، آیین تجلیل از فعالان، پیشکسو, ...ادامه مطلب

     همواره و در دل تاریخ، انسان هایی بوده اند که با بخشیدن جان ، دارایی ، وقت و نیروی خود در خدمت سربلندی میهن و مرز و بوم خود بوده اند ؛انسان هایی که از لذت های زندگی مادّی و معنوی بریده اند و رفاه , ...ادامه مطلب

 محقق و نویسنده صاحب‌نام استان يزد با تشريح برنامه‌هاي آيين نكوداشت استاد "عبدالعظيم پویا"، از وي به عنوان يكي از پیشکسوتان حفظ و معرفی میراث فرهنگی و تدوین تاریخ فرهنگی استان ياد كرد.به گزارش خبرگزار, ...ادامه مطلب

 (دیدگاه مردم شناختی)حسین مسرّت اندر آیینه چه بیند مردِ عام که نبیند پیر اندر خشتِ خام مولویانسان در پویۀ زمان، از گاهِ زایش تا گاهِ میرش، از فراز دو خشت، چشم به دنیا می‌گشاید و سرانجام نیز در زیر دو , ...ادامه مطلب

 حسین مسرت فرهنگ, اجتماعی, دهات و مزارع, یزد: واحد آمار و برنامه ریزی جهاد سازندگی، تهران: وزارت ارشاد اسلامی، 1363، بیاضی، 109ص.پس از آمارگیری روستایی آبان 1360 به وسیلۀ جهاد سازندگی، واحد آمار جهاد بر , ...ادامه مطلب

 ستاره‌ای بدرخشید و ماه مجلس شد                                 دل رمیدۀ ما را انیس و مونس شد.با نام و یاد پروردگار یگانه و با عرض سلام و ادب خدمت فرهیختگان محترم و حاضر در آیین نکوداشت استاد حسین مسر, ...ادامه مطلب