کتابشناسی آثار استاد احمد وکیلیان (1)

حسین مسرّت

سید احمد وکیلیان در26 بهمن 1326 در شیراز به دنیا آمد. تحصیلات را تا پایان دبیرستان در آن شهر گذراند و سپس راهی تهران شد و در بیست سالگی (1346ش) به استخدام بخش فرهنگ مردم رادیو ایران به سرپرستی استاد سید اب‍وال‍ق‍اس‍م‌‏‫ ان‍ج‍وی‌ ش‍ی‍رازی‌‏‫ «نجوا» (۱۳۰۰ - ۱۳۷۲ش) درآمد.

وی از شاگردان ، دستیاران و یاران با وفای فرهنگ پژوه نامدار استاد ان‍ج‍وی‌ ش‍ی‍رازی‌‏‫ در مرکز فرهنگ مردم رادیو ایران بود و در طول 24 سال همکاری با هم، آثار گرانمایه ای را گردآوری ، ساماندهی و چاپ کردند و هر چهارشنبه ها مردم دوستدار فرهنگ ایران را به پای رادیو و برنامۀ فرهنگ مردم می نشاندند. به کوشش وی جشنواره های شاهنامه خوانی در توس خراسان که دستاورد سفرهای فراوان او به گوشه و کنار ایران بود برگزار شد. او سفرهایی بسیار به سراسر ایران کرد و از هر فرهنگی خوشه ای چید و تا پایان عمر دلبستگی اش به فرهنگ مردم کم نشد. وی کارشناس ارشد در رشتۀ فرهنگ و زبان‌های باستان بود و چندسالی هم استادی رشتۀ فرهنگ مردم در دانشکدۀ صدا و سیما وحوزۀ هنری تهران بر دوش داشت.

با اینکه کار در رادیو را بسیار دوست داشت، زود خودش را در حدود سال 1367 بازنشسته کرد تا بهتر و بیشتر بتواند به زمینه های مورد علاقه اش به ویژه قصّه خوانی ، قصّه نویسی و داستان های عامیانه بپردازد. تا اینکه در سال 1998 م تنها عضو ایرانی انجمن قصه شناسی جهان شد و در همایش های گوناگون آن سخنرانی کرد و گفتارهای بسیاری در این زمینه نوشت . وی با ایران‌شناسان خارجی مانند «اُلریش مارزلُف» آلمانی و «شین تاکه‌هارا» ژاپنی همکاری نزدیک داشت و آثار مشترکی منتشر کرد . وکیلیان در سال 1998 م از سوی بنگاه DAAD برای بهره وری از فرصت مطالعاتی در زمینه پژوهش های فرهنگ مردم به آلمان و نیز همایش قصّه‌گویی در آلمان دعوت شد و در سال 2000م کتاب «م‍ت‍ل‌ه‍ا و اف‍س‍ان‍ه‌ه‍ای‌ ای‍ران‍ی‌» از سوی انجمن فولکور ایتالیا کتاب برگزیدۀ فرهنگ مردم شد و از او تجلیل کردند.

یکی از کارهای ارزنده ای که اروپایی ها بویژه تامسون و مارزلف انجام دادند، کد سازی قصّه های جهانی بود که استاد وکیلیان، قصّه های ایرانی را با کدهای جهانی برابری کرده و این قصّه ها را دارای شناسنامه و هویّت کرده است. وی در ژانویۀ 2008م برای شرکت و سخنرانی در همایش بین المللی « ایران و اسلام، فرهنگ و فولکلور» راهی اوساکای ژاپن شد و سخنرانی خود را باعنوان :« خرده فرهنگ های مشترک ایران و ژاپن» ایراد کرد.

در 26 بهمن 1395 برنامۀ عصر کتاب ویژۀ گرامیداشت هفتادمین زادروز تولد استاد سید احمد وکیلیان با حضور و سخنرانی استادان: علی بلوکباشی، محمد جعفری‌قنواتی، اولریش مارزلف، محمّد صادق رحمانیان، حسن ذوالفقاری و جمعی از اهالی فرهنگ و هنر در سرای کتاب مؤسّسۀ خانه کتاب با پیگیری مجید غلامی جلیسه برگزار شد.

خدمت بزرگ و شایان دیگر او آن بود که در سال 1380نشریۀ گرانسنگ «فرهنگ مردم» را بنیان گذاشت و خودش سردبیر آن هم شد و از بهار 1381 تا سال 1399 به رغم دشواری های سنگین مالی چاپ این گونه نشریات تخصّصی با سرمایۀ شخصی و تلاشی ستودنی با همکاری همسر علاقه مندش زهرۀ زنگنه همراه با فراز و نشیب چاپ کرد . نشریه ای که با همکاری بزرگان عرصۀ فرهنگ نویسی عامّه چاپ می شد و در بردارندۀ صدها گفتار ارزنده در زمینه های گوناگون آیین، آداب و فرهنگ مردم ایران و دستاورد دلسوزی و پیگیری و دقت او در نشر آن بود . اکنون 60 شمارۀ چاپ شدۀ آن، هرکدام دفتر وزینی در پاسداشت و نگهداشت فرهنگ پربار ایران است.به ویژه ویژه نامه های استانی و موضوعی آن. کاش همتی شود و مجموعه گفتارهای آن گردآوری و چاپ شود.او به غیر از نگارش ده ها گفتار در زمینۀ فرهنگ مردم در نشریات : آزما ، فرهنگ مردم، کتاب ماه ادبیّات و فلسفه، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، کتاب ماه هنر، کلک، گزارش میراث و غیره با کتاب های «وازیگاه» به سرپرستی جهانگیر نصری‌اشرفی و «آوای نام ها از ایران زمین» به کوشش پری زنگنه در بخش نگارش بخش شیراز همکاری داشت.

سرانجام استاد سید احمد وکیلیان پس از پشت سرگذاشتن بیماری جانکاه در 28 آذر 1401 در تهران درگذشت و در قطعۀ نام آوران بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

***

کتابشناسی پدیدآور یکی از شاخه های کتابشناسی است که دوستداران را با آثار نویسنده آشنا می کند و این کتابشناسی وظیفۀ دیگرش آشنایی با آثاری است که در زمینۀ فرهنگ مردم ایران گردآوری ، ساماندهی و چاپ شده است.

کتابشناسی آثار سید احمد وکیلیان تنها در بردارندۀ کتاب های اوست که شامل گردآوری ، نگارش و ترجمه می شود و از یادکرد گفتارهای وی به دلیل انبوهی چشم پوشی شد.

فهرست کتاب ها به ترتیب الفبایی عنوان ساماندهی شده است. در کتاب های مستقل نام سید احمد وکیلیان نیامده و کتاب های مشترک با یادکرد نقش وی آمده است.

الف- دربارۀ

فرهنگ مردم، ش 59 -60(1398- 1399) ویژۀ شیراز، به مناسبت هفتاد و سومین زادروز سید احمد وکیلیان، سردبیر مهمان: عبدالرّحیم ثابت، تاریخ انتشار : بهار 1400، وزیری، 456 ص، مصوّر.

ب- کتابشناسی آثار

اف‍س‍ان‍ه‌ه‍ای‌ ای‍ران‍ی‌ ب‍ه‌ روای‍ت‌ دی‍روز و ام‍روز؛گردآورندگان: ش‍ی‍ن‌ ت‍اک‍ه‌ه‍ارا؛ سید اح‍م‍د وک‍ی‍ل‍ی‍ان‌، ت‍ه‍ران‌: ث‍ال‍ث‌‏‫، چاپ سوم: ۱۳۸۹(چاپ نخست 1381) ، وزیری، ۳۳۶ص، م‍ص‍وّر، ع‍ک‍س‌.

این کتاب در ژاپن هم چاپ شده است.‏

‏ اف‍س‍ان‍ه‌ه‍ای‌ م‍ح‍لّ‍ی‌ ای‍ران‌ (خ‍وی‌، ب‍ه‍ب‍ه‍ان‌، ق‍زوی‍ن‌، گ‍ن‍اب‍اد، س‍ق‍ز، م‍ه‍اب‍اد، م‍اک‍و، ش‍ی‍راز، س‍م‍ی‍رم‌)، گ‍ردآوری:‌ ح‍م‍ی‍د س‍ف‍ی‍دگ‍ر ش‍ه‍ان‍ق‍ی‌، ه‍اش‍م‌ س‍ل‍ی‍م‍ی‌؛ زی‍رن‍ظر: سید اح‍م‍د وک‍ی‍ل‍ی‍ان‌، ت‍ه‍ران‌: ک‍ت‍اب‌ ه‍م‍راه‌‏‫ (ادبیات‏‫؛ ۳۴)،چاپ دوم، ۱۳۸۶(چاپ اول، ۱۳۷۹)، پالتویی، 160ص.

تاریخ به روایت مردم ، 1401(زیر چاپ).

‏‫تمثیل و مثل: شامل صد و بیست و دو تمثیل و مثل در دویست و نود روایت ...‏‫؛ گردآوری و تألیف: سید ابوالقاسم انجوی‌شیرازی‏‫، همراه با یادداشت‌ها و افزوده‌ها و مشابهات جهانی برخی از تمثیل‌ها‏‫: سید احمد وکیلیان؛ تهران‏‫: امیرکبیر(گنجینۀ فرهنگ مردم‏‫؛ ۵)‏‫، ویرایش دوم، چاپ چهارم، 1395 (چاپ یکم،1390)، وزیری ، 647 ص، مصوّر‏‫.

پشت جلد به انگلیسی: proverbs and their stories) Tamsil va masal )

‏ ویرایش نخست‌ ای‍ن‌ ک‍ت‍اب‌ در س‍ال‌ ۱۳۵۲ ت‍وس‍ّط سید اب‍وال‍ق‍اس‍م‌ ان‍ج‍وی‌ ش‍ی‍رازی‌ گ‍ردآوری‌ و از سوی ان‍ت‍ش‍ارات‌ ام‍ی‍رک‍ب‍ی‍ر م‍ن‍ت‍ش‍ر ش‍ده‌ اس‍ت‌. کتاب کنونی در سال های گوناگون از سوی ناشران گوناگون چاپ شده است.

ت‍م‍ث‍ی‍ل‌ و م‍ث‍ل‌، ت‍ه‍ران‌: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، انتشارات سروش‏‫،( گ‍ن‍ج‍ی‍ن‍ۀ‌ ف‍ره‍ن‍گ‌ م‍ردم‌؛ 15 )،ویرایش دوم، چاپ هفتم، ۱۴۰۱ (ویرایش یکم، ۱۳۶۶)، وزیری،‏‫۲ ج‌، م‍ص‍وّر.

‏ يادداشت: پ‍ش‍ت‌ ج‍ل‍د ب‍ه‌ان‍گ‍ل‍ی‍س‍ی‌:...‎. Tamsil va masal (proverbs and

‏ج‍ل‍د نخست‌ ای‍ن‌ ک‍ت‍اب‌ در س‍ال‌ ۱۳۵۲ ت‍وس‍ّط سید اب‍وال‍ق‍اس‍م‌ ان‍ج‍وی‌ ش‍ی‍رازی‌ گ‍ردآوری‌ و از سوی ان‍ت‍ش‍ارات‌ ام‍ی‍رک‍ب‍ی‍ر م‍ن‍ت‍ش‍ر ش‍ده‌ اس‍ت‌.

توپوزقلی میرزا: قصّه های ایرانی/ گردآوری: لارن‍س‌ پ‍ل‌ الول ساتن؛ به کوشش: سید احمد وکیلیان، زهرۀ زنگنه؛ زیر نظر: اولریش مارزلف، تهران: ثالث ‏‫( مجموعه فرهنگ عامه و اسطوره)، چاپ چهارم، ۱۴۰۱ (چاپ نخست ، 1386)، رقعی، 405ص.

چ‍ی‍س‍ت‍ان ه‍ای‌ خ‍وان‍دن‍ی‌، ت‍ص‍وی‍رگ‍ر: رام‍ی‍ن‌ م‍ش‍رف‍ی‌، ت‍ه‍ران‌: ک‍ان‍ون‌ پ‍رورش‌ ف‍ک‍ری‌ ک‍ودک‍ان‌ و ن‍وج‍وان‍ان‌‏‫، چاپ هشتم، ۱۳۹۱(چاپ یکم، ۱۳۷۵)، ۸۰ ص‌، م‍ص‍وّر.

تهران : انتشارات حوا ، ۱۳۸۸ .

چیستان‌های خواندنی، تهران : مجتمع خدمات بهزیستی نابینایان رودکی به گونۀ بریل .

اصل این در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ، ۱۳۷۷، 80ص چاپ شده است.

حضرت علی (ع ) در قصّه های عامیانه؛ گردآوری و پژوهش: سید احمد وکیلیان ، خسرو صالحی، تهران : وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات،سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ، چاپ دوم، ۱۳۸۸(چاپ یکم ۱۳۸۰ )، 278ص.

‏ پشت جلد به انگلیسی : Imam Ali in folk tales.

دایرة‌المعارف قصّه‌ها ؛ گردآوری و پژوهش و زیر نظر : سید احمد وکیلیان ، محمّد جعفری (قنواتی) ، تهران: ک‍ان‍ون‌ پ‍رورش‌ ف‍ک‍ری‌ ک‍ودک‍ان‌ و ن‍وج‍وان‍ان‌‏‫. (در دست تدوین).