چلۀ دیروز، یلدای امروز*

حسین مسرّت

«حسین مسرّت» پژوهشگر عرصۀ میراث فرهنگی ، یلدا به معنای تولد خورشید را یکی از آیین‌های ویژۀ فرهنگ کهن یزدی‌ها دانست و اظهار كرد: شب یلدا در ایران باستان، سابقه‌ای چندین هزارساله دارد و این مهم به زندگی کشاورزی و دام‌پروری مردم در آن زمان برمی‌گردد. وی افزود: ازآنجاکه شب یلدا به‌عنوان نماد پلیدی در مردم رایج بوده است، ایرانیان باستان در این شب، گرد هم می‌آمدند تا پلیدهای شب را از بین ببرند.

مسرّت با بیان اینکه مردم در گذشته‌های دور در شب یلدا با روشن كردن آتش، دورهم جمع می‌شدند، با این باور که آتش، سبب دوری پلیدی و دیو می‌شود؛ تصریح کرد: هندوانه از میوه‌های خوش‌نام و خاصّ شب یلدا است و مردم معتقدند که خوردن هندوانه در این شب، تا پایان سال، آن‌ها را از ابتلا به بیماری ایمن می‌سازد از منظر دیگر انار نیز به‌عنوان یکی از میوه‌های سرشناس شب یلدا این باور را به وجود آورده که دانه‌دانه بودن آن سبب با بركت شدن سال می‌شود.

وی شب یلدای ایرانیان را مراسمی مشترک بین دیگر ادیان ایرانیان عنوان کرد و گفت: این جشن با پیشینۀ چندین هزارساله به زندگی کشاورزی و دام‌پروری مردم در دوران باستان برمی‌گردد و از آداب‌ورسوم ایرانیان پیش از اشو زرتشت، در دوران پیامبری وی و پس‌ازآن محسوب می‌شود. به گونه که اعتقاداتی نسبت به انواع خوردنی‌ها، آجیل‌ها و حتّی تنقلات و خوردنی‌های زرتشتیان و مسلمانان در شب چله را در بردارد.

این پژوهشگر یزدی، تغییر نام این جشن و دورهم از چله به یلدا را تغییری ناشی از گذر زمان عنوان کرد و افزود: این جشن بیشتر با عنوان شب چلّه شناخته می‌شد و افراد خانواده به خانۀ پدربزرگ یا مادربزرگ می‌رفتند، همه زیر کرسی جمع می‌شدند و میوه‌های فصل مانند انار و به در سفره این جشن صرف می‌شد.

وی ادامه داد: تنقلاتی مانند برگه یا به قول ما یزدی‌ها «پره» آب می‌کردند و همراه با لبوی چغندر و شلغم و شولی، شولی چغندرک و شولی شلغم در جمع خانوادگی این جشن توزیع می‌شد و هندوانه‌ای که از داخل کاه‌های درون زیرزمین از تابستان نگهداری می‌شد در این جشن صرف می‌شد.

مسرّت، تغییرات ایجادشده در برگزاری این آیین‌ها را لازمۀ گذر زمان عنوان و تصریح کرد: شب چلّه به آن گونه جشن نبود، بهانه‌ای برای دورهمی بود و جشن واژه‌ای تعریف‌شده برای خواص و طبقات اجتماعی مرفه محسوب می‌شد، ولی این تغییرات درگذر زمان همه افراد را در برمی‌گیرد.

وی گفت: این جشن باستانی که برای همه مردم ایران مغتنم و با ارزش است، در بین زرتشتیان با جزئیاتی متفاوت‌تر مانند آجیل لرک و غیره برگزار می‌شود.

ایسنای بخش یزد (20/9/1397).

*برگرفته از یادگار نیک: حسین مسرّت