تأثیرات طرح جامع یزد بر سازمان فضایی شهر*

حسین مسرت

تأثیرات طرح جامع یزد بر سازمان فضایی شهر، محمّد رضا نقصان محمّدی و جلال حج فروش، پایان نامۀ کارشناسی ارشد شهرسازی دانشکدۀ هنرهای زیبا دانشگاه تهران، استاد راهنما: محمود توسّلی، استاد مشاور: محسن حبیبی، 1372، رحلی، 304ص، مصوّر.

شهر یزد به عنوان کهن شهر بر جای مانده از قرون گذشته که همچنان در بیشتر نواحی، بافت قدیم خود را حفظ کرده است و به عنوان شهری که می‌بایست طرح جامع درخوری برای آن تهیّه شود، تا ضمن نگهداری بافت قدیم و بناهای تاریخی آن، فضایی نیز طرح‌ریزی شود که شهروندانِ بافت تاریخی نیز بتوانند از مزایای زندگی شهری و گسترش و ماشینی شدن کارها بهره‌مند شوند، همواره مورد نظر کارشناسان و برنامه ریزان و طرّاحان مسایل اجتماعی، معماری و شهری بوده است.

رساله تأثیرات طرح جامع یزد بر سازمان فضایی شهر روشن می‌سازد که طرح‌های جامع چگونه در غرب متولد شده و با ناکامی روبه‌رو شدند و در شهرهای ایران در چه شرایطی و برای چه هدفی آورده شده و چه مشکلاتی را به بار آورده‌اند، سپس یزد و سیمای آن را قبل از تهیّۀ طرح جامع اوّلیّه (1352) ترسیم کرده و آن گاه به اثرهایی که اجرا یا عدم اجرای طرح بر فعّالیّت‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، کالبدی شهر داشته، اشاره می‌کند. آن گاه چرایی لزوم تجدیدنظر در طرح جامع مطرح می‌گردد و طرح جامع تجدیدنظر شده به ترازوی قضاوت گذارده می‌شود. سپس به این نتیجه می‌رسد که:

طرح جامع تجدیدنظر بسیار زیبا تدوین شده، امّا با واقعیّت جامعه از قبیل: مشکلات اجرایی، اقتصادی، سیاسی برخورد واقعی نداشته است. آنچه در نگاه نخست جلب توجّه می‌کند، انبوه مآخذ مورد استفادۀ گردآورندگان، چاپ نقشه‌ها، و طرح‌های گویای رنگی و سیاه و سفید برای فهم بهتر مطالب و نیز حروفچینی خوب و چشمنواز آن است و در نگاه عمیق‌تری، دقّت و پشتکار مؤلّفین در گردآوری و تدوین اطّلاعات موجود و دستیابی به نتایج درخور تأمّل و تعمّق و راهگشاست.

امّید که با همیاری سازمان‌های ذی‌ربط استان یزد- چنانکه در این مورد استانداری یزد همکاری خوبی داشته است- دیگر دانش آموختگان یزدی با علاقه و اشتیاق، زوایای ناشناختۀ شهر تاریخی خود را با تلاش و مطالعه و تحقیق به دوستداران فرهنگ و هنر وتاریخ بشناسانند.

*. ویرایش نخست: نشریّه خبری- پژوهشی دانشگاه یزد، س 4، ش 22 (بهمن1373): 38.