لزوم ایجاد گنجینه ای آبرومند برای اسناد هویّتی مشاهیر و مفاخر استان یزد

حسین مسرّت

        در بایستگی و کارآمدی اسناد تاریخی سخن بسیار گفته شده و خواهد شد. دیگر هیچ یک از پژوهشگران معاصر نیستند که ندانند اکنون مهمترین جزء و عناصر سازندۀ کتب تاریخی، اسناد است، اسنادی که در ابتدا نه برای ثبت در تاریخ، بلکه برای پاسخگویی به برخی نیازها نوشته شده و به مرور زمان جزء تاریخ شده است؛ و برهمین سان است اسناد هویتی که امروزه جزء مهترین رکن تدوین کتاب ها و اسناد تاریخی شده است .

       نگارنده از سال 1379 تا 1382 با یاری شماری از پژوهشگران استان یزد و با مدیریّت آقای میرزا محمّد کاظمینی، دست به کار تدوین دانشنامۀ مشاهیر یزد و سپس دانشنامۀ مفاخر یزد شدیم و با چه رنجی ساعت ها از خانوادۀ مشاهیر درخواست تاریخ تولّد و درگذشت آن ها را داشتیم .به بسیاری از تاریخ ها دست نیافتیم، چون نه آن شخص در قید حیات بود و نه خانواده سجل( شناسنامه) او را دردست داشتند. برخی گم شده و برخی دست ورثه بود، که آن ها هم بی خبر یا بی حوصله بودند . سنگ قبر ها هم که برخی ناقص و برخی نادرست بودند .از ینرو کاستی ها در دانشنامۀ مشاهیر یزد در زمینۀ متأخّرین کم نیست و گریزی هم نبود. برای ثبت در کتاب، حتّی دسترسی به تاریخ زنده بودن و حدود زندگی هم برای ما غنیمت بود.

     اهل تاریخ می دانند که قانون ثبت سجلّ احوال در تاریخ 24/3/1304ش به تصویب رسید و ادارۀ ثبت احوال یزد در تاریخ 26 /1/1307 گشایش یافت، امّا همگان از مندرجات این اسناد بی خبر بودند تا اینکه کم کم سامانۀ ثبت احوال کشور (اسناد سجلّی) راه افتاد و برای نمونه  نگارنده در سال 1384 (البته با کلّی نامه نگاری ) موفّق به دریافت اطّلاعات شناسنامه ای فرّخی یزدی برای درج در کتاب پیشوای آزادی شد که بر بسیاری از پندارها دربارۀ تاریخ تولّد فرّخی خطّ بطلان کشید.

      بنیان گنجینۀ اسناد هویّتی مشاهیر و مفاخر استان یزد در دی 1390 یکی از اقدامات نیک ادارۀ ثبت احوال یزد در زمان مدیریّت آقای سید محمّد طباطبایی بود که مردم استان یزد را به خوبی با زندگی، آثار و هویّت حدود 100 تن از مشاهیر استان یزد آشنا کرد و از همان روز در دل گفتم: اگر آن سال ها این سامانه وجود داشت، ما نباید بیش از یک سال وقت صرف گرفتن اطّلاعات شناسنامه ای بکنیم. به هر روی  نگارنده هماره بهره ور از این گنجینه بود . امروز که باز برای دیدن این گنجینه رفتم، دیدم آن گنجینه به اتاقی دیگر تبدیل شده و اسناد آن گنجینه به  راهرو اداره منتقل شده است . چنانکه برمی آید حتماً به دلیل کمبود جا دست به چنین کاری زده اند .

      از آنجا که خوشبختانه شهر یزد دارای مکان های ارزشمند تاریخی و سنّتی است که می تواند محلّ قرار گیری این گنجینه باشد و بی گمان اگر به مکانی وسیع تر منتقل شود، افراد بیشتری را می توان در معرض دید مردم علاقه مند یزد گذاشت. پیشنهاد می گردد مکانی مانند خانۀ لاری ها (که اکنون سازمان اسناد ملّی یزد آن را تخلیه کرده است)، یا خانۀ وزیری پشت مسجد جامع و یا ده ها خانه ای که در اختیار میراث فرهنگی یزد است در اختیار این گنجینه گذاشته شود و این آثار گرانبها را به آنجا منتقل کرد و در معرض دید گذاشت .     

 زیرا همگان  می دانند: مفاخر،  بزرگان هر قومی هستند که بواسطۀ کوشش های خستگی ناپذیر خود در برابر دشواری ها ، ناملایمات، سختی ها و تندی ها ایستاده و در کوران این سختی ها  آبدیده شده اند. اینان در حقیقت، برگزیدگانی هستند که در راه رسیدن به آرمان های والای انسانی خود از هیچ کوششی فروگذاری نکردند.

     نیز مفاخر هر کشور، قوم ،ملیّت و مذهب، استوانه ها و اسطوره های گروه خود هستند که نام شان بر تارک گیتی می درخشد وهمگان با نام بردن از آنان بر رشادت ها، دلاوری ها و دلیرمردی های آنان آفرین می گویند و از اینکه در کشور و قوم و ملیّت آن شخص هستند، بر خود می بالند.

     يزد از ديرباز مهد فرهنگ و دانش و هنر بوده است و ديار كويرى يزد برخلاف زمين سترونش، آسمان پر ستاره‏اى دارد، هماره و در هر دوره‏اى چندين نامور، پهنۀ آسمانش را درخشش ديگرى داده و شب هاى تاريكش را چون روز روشن کرده اند و دير زمانى نمى‏گذرد كه آوازه اين دانشی ‏مردان شهرها را درنورديده، نام باستانى و مقدّس يزد، با نام پرافتخار آن ها قرين مى‏گردد.

گنجینۀ اسناد هویّتی مشاهیر و مفاخر استان یزد برای نشان دادن این افتخارات است.