گذری بر زندگی «رضا مدرس یزدی» از مفاخر حوزه نشر ایران*

ایسنا/یزد نویسنده و پژوهشگر یزدی یکی از مفاخر حوزه نشر استان یزد را «رضا مدرس یزدی» مشهور به «گلبهار» نام می‎برد و می‎گوید: مدرس یزدی، شخصی خوشنام، فرهنگ دوست، معتمد و خیرخواه مردم بود که در تمام عمر در چارچوب وضعیت مالی خود همواره در راه خیر و کمک به مستمندان پیشگام بود.

«حسین مسرّت» در گفت‌وگو با ایسنا، از «رضا مدرس یزدی» که مردم یزد او را به‌نام «محمدرضا مدرس‌زاده» می‌شناسند و در افواه به «گلبهار» مشهور است، به عنوان یکی از مشاهیر نامی یزد در حوزه نشر ایران یاد می‎کند و می‎گوید: رضا فرزند چهارم حجت‌الاسلام حاج شیخ «علی مدرس مسگر یزدی» بود که در مهرماه سال ۱۲۹۰ در اصفهان دیده به جهان گشود.

وی اضافه می‏‌کند: پدرش حاج شیخ علی از روحانیان یزد بود که علوم اسلامی را در محضر آیت‌الله میرزاسیدعلی مدرس فراگرفته و آن‌گاه به اصفهان رفته و تحصیلات خود را نزد علمای آن سامان به پایان رسانده بود.

وی یکی از شاگردان نامی مدرس یزدی را «جلال‌الدین همایی» نویسنده‎ی نامی ایران نام می‎برد و بیان می‎‌کند: مدرس یزدی» دانشمندی بزرگ، مدرسی مشهور، زاهد، پارسا و قناعت‌پیشه بود. او هیچ‌گاه از وجوه شرعی استفاده نکرد و غالباً از راه نماز و روزه‎ی استیجاری و تصحیح کتب، گذران زندگی می‌کرد.

وی با بیان این که «رضا مدرس» در اصفهان مشغول تحصیل علوم قدیم و جدید شد و اکثر درس‌ها را به‌خوبی فراگرفت ولی دبیرستان را به پایان نرسانید، ادامه می‎دهد: رضا در ۱۵ سالگی به‌دعوت آقای مولوی، شوهر خواهرش عازم یزد می‎شود و به کسب‌ و کار خرّازی در بازار پنجه‌علی مشغول می‎شود ولی چندی بعد مجدداً به‌ دعوت مولوی به جمع شرکای «بنگاه گلبهار» یزد می‎پیوندند.

به گفته‌ی این پژوهشگر استان، «رضا مدرس یزدی» از آن زمان تا پایان عمر در این بنگاه به‌ مدیریّت کارهای گوناگون کتاب‌فروشی‌ گلبهار یزد و کرمان، چاپخانه، روزنامه و انتشارات آن مشغول است.

وی خاطرنشان می‎کند: او در سال ۱۳۱۸ به ‌سفارش حجت‌الاسلام «سیدعلی‌محمد وزیری یزدی» با «صولت احمدی رشتی» فرزند میرزا آقا احمدی رشتی از خاندان سادات محترم و از بازرگانان بزرگ و ریشه‌دار یزدی وصلت کرد.

مسرت می‎گوید: رضا مدرّس در سال ۱۳۳۴ به‌ دعوت حجت‌الاسلام وزیری، عضو هیئت مدیرة جامعة تعلیمات اسلامی یزد که به‌دستور آیت‌الله العظمی «حسین بروجردی» در شهر یزد با هدف آموزش کودکان و نوجوانان به ‌شیوه‌ اسلامی بنیان‌گذاری گردید، شد.

به گفته وی، هر یک از اعضای هیئت مدیره علاوه‌ بر تقبل هزینه‌های جاری مدرسه، هزینه‎ی حق‌التدریس یکی از آموزگاران را نیز برعهده داشت.

وی با بیان این که رضا مدرّس همچنین عضو هیئت مدیره بیمارستان سیدالشهدای(ع) یزد از بیمارستان‌های خیریّه و مردمی بود، اظهار می‎کند: یکی از آخرین اقدامات وی پیش از مرگش وصیت به ساخت آموزشگاه تحصیل مدرس یزدی، شامل دبستان و دبیرستان بود که در سال ۱۳۷۶ گشایش یافت.

نویسنده‎ی کتاب چند جلدی «یزد، یادگار تاریخ» می‎گوید: رضا مدرّس یزدی، شخصی خوشنام، معتمد و خیرخواه مردم و در چارچوب وضعیت مالی خود همواره در راه خیر و کمک به زحمت‌کشان و مستمندان پیشگام بود.

مسرت ادامه می‎دهد: او عضو چندین مؤسسه‌ی خیریه پزشکی و فرهنگی بود و همیشه بدون این‌که کسی متوجه شود به افراد کمک می‌کرد. زمستان‌ها در کار تهیه‌ی لحاف، نفت، زغال و وسائل گرمایشی برای مردم بود. حتی هزینة تحصیل، کتاب و نوشت‌افزار فرزندان بی‌سرپرست را به‌عهده می‌گرفت.

وی عنوان می‌‏کند: مدرّس یزدی به‌دلیل مسئولیت مهمّی که در ابعاد گوناگون کاری بنگاه گلبهار داشت، پیوسته با اقشار گوناگون جامعه به‌ویژه فرهنگیان، روحانیان، اهل قلم، مدیران جراید، دانش‌آموزان، دانشجویان، کارکنان اداری، مدیران دولتی و غیردولتی نشست‌وبرخاست داشت و این روابط به دوستی محکمی تبدیل شده بود و همین امر، او را به برخی از مجامع فرهنگی هدایت می‌کرد و معتمد بسیاری از گروه‌های مردمی بود.

مسرت می‎گوید: با این ‌که گلبهار، سال‌ها یگانه بنگاه کتاب‌فروشی و چاپخانه در یزد بود، رضا مدرّس تمام امور را با رعایت عدل و انصاف انجام می‌داد و از این‌که یکّه و تنهاست در حق مشتریان احجافی روا نمی‌داشت لذا بسیاری از خرده‌فروشان استان‌های یزد و کرمان به‌دلیل قیمت عادلانه‌ای که بر اجناس زده می‌شد، از مشتریان این بنگاه بودند.

وی با بیان این که مدرّس یزدی بسیار متدیّن و در امور روزانه بسیار جدی و اخلاق‌مدار و باوقار بود و سعة صدر و طبع بلندی داشت، اضافه می‎کند: او به کارمندان خود توجهی بسیار همراه با احترام داشت به طوری که حتی برخی از کارکنان بنگاه مجاز بودند که هرچه نیاز دارند، یا فکر می‌کنند حق‌شان است از دخل بردارند.

وی به خاطراتی از «مهدی آذریزدی» نویسنده نامی کودکان و نوجوانان از مدرس یزدی اشاره و بیان می‎کند: آذر یزدی که زمانی در کتاب‌فروشی یزد وابسته به بنگاه گلبهار کار می‌کرد، با مدرس یزدی دوستی دیرینه‌ای داشت.

وی تاکید می‎کند: زندگی حرفه‌ای مدرّس یزدی ارتباط مستقیمی با آغاز به ‌کار بنگاه‌های گلبهار در اصفهان و سپس پیامد آن در شهرهای یزد، کرمان و زاهدان داشت و تلاشهای زیادی را از این بزرگمرد در حوزه نشر ایران شاهدیم.

مسرت در پایان نیز از درگذشت این مرد پرتلاش، بی‌ادعا و فرهنگ‌دوست در بیست‌ و دوم آبان ۱۳۶۶ می‎گوید و ابراز می‎کند: پیکر این نام آور حوزه نشر کشور در قطعه‎ خانوادگی آرامستان خلدبرین یزد آرامیده است.

*ایسنای مرکز یزد (1402/11/15)