دبیرستان کیخسروی، نخستین دبیرستان یزد* (9)

حسین مسرّت

در آذر 1398 ش، یازدهمین برنامه از رشته نشست‌های شب‌های فرهنگی یزد ویژۀ دبیرستان'>دبیرستان کیخسروی بود. این برنامه با کوشش و سرمایۀ سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری یزد، وهمراهی خانۀ صلح و اندیشه و گروهی از سازمان‌های دیگر برگزار شد. مهندس سپنتا نیکنام، هموند زرتشتی شورای شهر یزد و مهندس میترا رئیسی از سخنرانان‌های زرتشتی این نشست بودند، همچنین دکتر جمال‌الدّین عزیزی، شهردار یزد، مهندس حسن دهقان شیری، مدیر دبیرستان کیخسروی، دکتر عباسعلی دانافر، مدیر کلّ آموزش‌وپرورش استان یزد و دکتر مهدی برهان پور، هموند هیئت‌علمی دانشگاه یزد از سخنرانان دیگر این برنامه بودند.

اکنون دبیرستان با نام دورۀ دوم متوسّطه - نظری پسرانۀ دولتی کیخسروی در بخش 2 آموزش‌وپرورش یزد کاربری دارد و در سال آموزشی 1399- 1400 ش، دارای 392 دانش‌آموز در سه رشتۀ انسانی، تجربی و ریاضی با 13 کلاس، 38 دبیر و 4 معاون، کاربری آموزشی دارد. مدیر کنونی دبیرستان، مهندس حسن دهقان شیری و دارای کارشناسی ارشد شیمی است.

دبیرستان ماندگار

با رویکرد به پیشینه و آنچه که تاکنون گفته شد و با نگرش به نشانه‌های زیر، بایسته و شایسته است که این دبیرستان هم در ردۀ دبیرستان‌های ماندگار کشور به ثبت برسد.

«امّا شاخص‌های انتخاب مدارس ماندگار چیست؟

1. قدمت و سابقۀ آموزشی بیش از نیم‌قرن.

2. داشتن اعتبار و پیشینۀ درخشان علمی، فرهنگی و تاریخی در سطح ملّی و بین‌المللی.

3. برخورداری واحد آموزشی از امتیازاتی نظیر مؤسّسانی دارای شخصیتی معنوی و شاخص یا سابقۀ فعالیت چهره‌های برجسته و ممتاز در واحد آموزشی.

4. داشتن فارغ‌التحصیلان برجستۀ علمی، فرهنگی و اجتماعی.

5. داشتن فعالیّت موفق آموزشی، علمی عملی و فرهنگی در سال‌های اخیر، موفقیّت دانش‌آموختگان این مدارس در مسابقات عملی و علمی، موفقیّت فارغ‌التحصیلان واحد آموزشی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی.

6. توجّه و احترام معنوی مردم منطقه نسبت به مدرسه.

7. داشتن فضای فیزیکی مناسب با توجه به شاخص‌های آموزش‌وپرورش.

8. رعایت معماری بومی و محلی و انطباق فضای فیزیکی مدرسه با شاخص‌های سازمان میراث فرهنگی.

9. موقعیّت مناسب جغرافیایی و امکان توسعۀ مدرسه با توجّه به موقعیّت منطقه.»

****

یادداشت

* برای پی‌جویی از گزارش زندگی و کارهای فرهنگی مانکجی هاتریا بنگرید به کتاب: تاریخ فرزانگان زرتشتی: 617- 642.

**پریبرز نسیمی در یکی از گفتارهای خود به بازگفت از هرمزدیار مهربان رستمی، تاریخ بنیان دبستان را 1267 ش نوشته است. (مدرسۀ کیخسروی: 3) در تارنمای صداوسیمای مرکز یزد (30/8/1399)، روشن نیست به بازگفت از چه مأخذی تاریخ گشایش این مدرسه را 1285 ش دانسته است.

*** در سال 1285 ش بنا به گفتۀ رشید شهمردان به شَوند انبوه دانش‌آموزان دبستان کیخسروی، خسرو شاه جهان (درگذشت 1295 ش) انگیزه به ساخت مدرسۀ خسروی پیدا کرد. (تاریخ فرزانگان زرتشتی:470)

کتاب‌نامه

اشیدری، جهانگیر: تاریخ پهلوی و زرتشتیان، تهران: ماهنامۀ هوخت، 1355، ج 1.

اعلایی، سید حسین: اوّلین همایش تجلیل از خیرین مدرسه‌ساز استان یزد، یزد: مؤسّسۀ خیریۀ مدرسه‌سازان استان یزد، 1381.

امینی، تورج: اسنادی از زرتشتیان معاصر ایران (1338- 1258 ش)، تهران: سازمان اسناد ملّی ایران، 1380.

انجمن ایران لیگ: یادنامۀ پشوتن دو سابای مارکار، بمبئی: انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی، سازمان جوانان زرتشتی، انجمن ایران لیگ،1345.

باستانی فر، خسرو: بالأخره به یزد برمی‌گردم، آمریکا: شرکت چاپ نامحدود، 1375.

پاک‌نژاد، سید عبّاس: «روحی واحد در تکاپوی ایثار..»، شاهد یاران، ش 46(شهریور 1388): ‏23 - 27.

پیشدادی، جمشید: خاطرات 365 روز یا پاره‌ای از سنّت‌های زرتشتیان در سده‌های گذشته، آمریکا: شرکت چاپ نامحدود، ج 1: 1374 / آمریکا: نویسنده، 1381، ج 2.

«پیشروان زرتشتی در فرهنگ و سوادآموزی»، فروهر، س 14، ش 3 : 154.

خانی سانیج، مهدیه: «تأثیر و تأثر زرتشتیان و انجمن‌های خیریۀ آن‌ها در تحوّل فرهنگ و آموزش در شهر یزد در دورۀ قاجار و پهلوی اوّل»، مجموعۀ مقالات دومین همایش ملّی خیّر ماندگار (10-11/10/1397).

دادبخش، مسعود: «انجمن‌های زرتشتی در دوران قاجار و پهلوی اوّل و تأثیرات آن‌ها بر جامعۀ زرتشتیان ایران»، تاریخ‌پژوهی، ش 75(زمستان 1397): 7-32.

دهقان نیری، لقمان؛ زرنگار، اصغر: «نقش زرتشتیان در تأسیس مدارس نوین و تحوّل نظام آموزشی در یزد»، پژوهش‌نامۀ تاریخ، س 6، ش 24 (پاییز 1390): 61-63.

«رستم گیو»، فروهر، س 15، ش 7 و 8: 309.

سالنامهٔ دبیرستان کیخسروی یزد (1314-1315)؛ مدیر: پریبرز نسیمی، 1315 ش، یزد: [دبیرستان کیخسروی]، رقعی، 82 ص.

«شادروان کیخسرو مهربان رستم، بنیان‌گذار مدرسۀ کیخسروی یزد» فروهر، س 22، ش 5 و 6 (امرداد و شهریور 1366): 1-2.

شاهرخ، کیخسرو: خ‍اطرات‌ ارب‍اب‌ ک‍ی‍خ‍س‍رو ش‍اه‍رخ‌، ب‍ه ‌ک‍وش‍ش‌: ش‍اه‍رخ‌ ش‍اه‍رخ‌، راش‍ن‍ا رای‍ت‍ر؛ ت‍رج‍م‍ه‌: غ‍لام‍ح‍س‍ی‍ن‌ م‍ی‍رزاص‍ال‍ح‌، ت‍ه‍ران‌: م‍ازی‍ار، ۱۳۸۲.

--------------: یادداشت‌های ارباب کیخسرو شاهرخ، به کوشش: جهانگیر اشیدری، تهران: بی‌نا، 1355.

شاهمرادی، آمنه: آموزش‌وپرورش اقلیّت‌های دینی از مشروطه تا پایان حکومت پهلوی اوّل، تهران: مورّخان، 1398.

شهزادی، رستم: «تعلیم و تربیت در ایران باستان»، هوخت، ش 11 (1340): 6.

شهمردان، رشید: پرستشگاه زرتشتیان، بمبئی: سازمان جوانان زرتشتی بمبئی، 1346.

----------------: تاریخ زرتشتیان پس از ساسانیان، تهران: بی‌نا 1360.

--------------: تاریخ زرتشتیان، فرزانگان زرتشتی، تهران: فروهر، ۱۳۶۳.

---------------: «نفوس و فرهنگ زرتشتیان ایران»، هوخت، ج 2، ش 3 (1340): 30.

قرائی زاده، محمّدرضا: «گزارش پیشنهاد ثبت در فهرست آثار ملّی کشور»، سازمان میراث فرهنگی یزد، تابستان 1379.

کاظمينی، ميرزا محمّد: دانشنامۀ مشاهير يزد‎، يزد: بنياد فرهنگی، پژوهشی ريحانة الرّسول یزد، ویرایش دوم،‎۱۳۸۲، ج 1.

«مدارس ماندگار، هویّت نظام تعلیم و تربیت را بهتر بشناسیم»، خبرگزاری تسنیم (21/3/1399).

«مرحوم محمّد ملک پور»، طوفان یزد، شمارۀ 326(1338): 29-30.

مرزبان اله آبادی (خاضع)، اردشیر خدارحم: تاریخچۀ اله آباد رستاق شهرستان یزد، بمبئی: [قادری پریس]، 1333.

مسرّت، حسین: آب‌انبار‌های شهر يزد (درآمدی بر پیشینه، کارکرد و ساختار آن‌ها)، تهران: يزدا، چاپ دوم، 1398.

------: «پریبرز نسیمی از مشاهیر نامی یزد»، پیمان یزد، س 27، ش 5120 (20/8/1399):3.