زندگی آثار و خدمات میرزا محمّد کاظمینی*(5)

پژوهش و نگارش: حسین مسرّت

تاکنون 9 جلد کتاب در معرّفی این مجموعه منتشرشده است و پیش‌بینی می‌شود فهرست معرّفی اسناد و نسخه‌های خطّی آن در حدود 20 جلد کتاب بشود.

نفایس گنجینۀ اسناد و نسخ خطّی کاظمینی

1- شجره‌نامۀ نزهه العیون و نهایه الفنون که به نام شجره‌نامۀ آدم تا خاتم معروف است.

2- وقف نامۀ مسجد خضرشاه چهارمنار یزد به تاریخ 902 قمری.

3- رساله در علم نجوم.

4- جام جم: رکن الدّین اوحدی مراغه‌ای، نگارش سدۀ دهم قمری.

5- رسالۀ روح و بدن: محمّد بن سلیمان فضولی بغدادی، نگارش 1269 قمری.

6- دیوان انوری: اوحدالدّین علی انوری ابیوردی، نگارش سدۀ یازدهم قمری.

7- فرهاد و شیرین: کمال الدّین محمّد وحشی بافقی، نگارش سدۀ 10 و 11 قمری.

8- بیاض ریاض: اسکندر، نگارش سدۀ یازدهم قمری.

9- برگزیده‌ای از دیوان خاقانی، نگارش سدۀ یازدهم قمری.

10- سبحه الابرار: عبدالرّحمن بن احمد جامی، نگارش سدۀ نهم قمری.

11- قرآن کریم، کاتب: علی‌اکبر اصفهانی، نگارش سدۀ هفتم قمری.

12- قرآن کریم، کاتب: احمدالشریف یزدی، نگارش 1261 قمری.

13- زادالمعاد: محمّدباقر مجلسی.

14- جامع نقلیات (به زبان اردو).

15- دیوان حافظ، به سفارش سلطان فریدون حسین میرزا بایقرا، نگارش سدۀ دهم قمری.

16- دیوان نورعلیشاه: محمّدعلی نورعلیشاه طبسی اصفهانی، کاتب: هاشم نیشابوری یزدی، نگارش 1312 قمری.

17- مثنوی معنوی: مولانا جلال الدّین محمّد بلخی، نگارش 1261 قمری.

18- قصاید حکیم سنایی: ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی، نگارش 1269 قمری.

19- دیوان ریاض همدانی: میرزا جعفر ریاض، نگارش سدۀ سیزدهم قمری.

20- کلیّات سعدی، با چندین لوحۀ مینیاتور.

3- گنجینۀ سکّه و اسکناس

مجموعۀ سکّه‌های اين موزه از غنی‌ترین مجموعه‌های سكۀ ايران است كه به‌به شیوۀ علمی و تاریخی چیدمان شده است. به‌جرئت می‌توان گفت که این گنجینه به لحاظ تعداد و کیفیّت، یکی از مجموعۀ نفایس علمی و تحقیقاتی است. سکّه‌های موجود از شاهكارهای هنر ايران باستان محسوب می‌شوند؛ به‌گونه‌ای كه در ميان آن‌ها سکّه‌هایی از دوران هخامنشيان، مقدونيه، (اسکندر مقدونی)، سلوكيان (حكومت غیر ایرانی)، اشكانيان و ساسانيان همچنین حکومت‌های محلّی ایرانی، مانند پارس، الیمائید، خاراسن و نیز حکومت‌های اسلامی (در ایران)، چون: اموی، عباسی و ديگر سلسله‌های ايرانی – اسلامی، چون: سامانيان، آل‌بویه و حکومت‌های معاصری، مانند صفويه، افشاريه، قاجاريه، زنديه و پهلوی به چشم می‌خورد. همچنين وجود سکّه‌های گوناگون ضرب شده در شهر دارالعبادۀ يزد و سكۀ بسيار زيبا و ارزشمند وليعهدی علی بن موسی الرّضا (ع) غنای گنجینۀ نامبرده را دوچندان كرده است. اين گنجینه نمايشگر اوج غرور و عظمت ايرانيان است. تعداد سکّه‌ها 6700 عدد و تعداد اسکناس، بالغ‌بر 700 قطعه است. تاکنون دو کتاب در معرّفی سکّه‌ها منتشرشده است.

4- گنجینۀ عکس

عکس‌های تاريخی، بزرگ‌ترین تبیین‌کنندۀ رخدادها و حوادث و معرّف چهره‌ها، صنوف و طبقات اجتماعی در هر دوره‌ای است. عكس از برخی از متون تاريخی موثق‌تر است؛ زیرا در مورد متون، بيم تحريف می‌رود، امّا چنين شبهه‌ای دربارۀ عكس وجود ندارد. در این گنجينه 30 هزار عكس تاريخی از دورۀ قاجار تاکنون نگهداری می‌شود.

5- گنجینۀ نگین، مُهر و اشیاء تاریخی (عتیقه‌جات)

مُهرها و نگین‌ها بخشی از تاریخ گذشتۀ فرهنگی و هنری هر سرزمین است. نگین‌ها و عقیدۀ مذهبی دربارۀ فضيلت استفاده ازهر کدام از آن‌ها، چون: ياقوت، زمرّد، دُرّ، عقيق، فيروزه و...و نقش‌های گوناگون نگین‌ها، مانند: ان الله بالغ امره، العزّه الله، الله الملك و...همچنين عقيده به خاصيّت درمانی سنگ‌ها، ارزش اين آثار را در پژوهش‌های مردم‌شناسی دوچندان نموده است. مهرهای تجّار ايران در دورۀ قاجاریه از دیگر اشیای ارزشمند این مجموعه محسوب می‌شوند. ظرف نمرودی و دُرّ علوی و ظروف دیگر، با نقش و نگارهای متنوّع ازجمله دیگر آثار گنجینه مذکور هستند. گرافیک مُهرهای مردمان گذشته و اشیای تاریخی و عتیقه‌جات، زیبایی‌های زندگانی گذشتگان را به تصویر می‌کشد. تعداد اشیای این گنجینه بیش از 2000 عدد است.

6- گنجینۀ کبریت

در گذشته، گوگرد را کبریت می‌نامیدند و در معنای امروزی به چوب کوچک و باریکی گفته می‌شود که نوک آن گوگرد باشد. کبریت در زندگی عامّۀ مردم با قیمتی نازل در دسترس قرار می‌گیرد و ازنظر مادّی ارزش چندانی ندارد، امّا طرح‌ها و سبک‌های آن گویای تاریخ، فرهنگ و هنر هر سرزمینی است و آنچه حائز اهمیّت است، نگاهی است که می‌توان به مجموعه گردآوری‌شده از کبریت‌های گوناگون ازلحاظ تصویری، مناسب تولید، کشور تولیدکننده و تاریخ آن داشت.

گردآوری 8 هزار کبریت مربوط به هشتاد سال پیش تاکنون از کشورها و اقوام گوناگون و تأسیس گنجینه‌ای منحصربه‌فرد که به‌تنهایی موزه‌ای بزرگ برای ایران خواهد بود.

7- گنجینۀ تمبر

تمبر نمادی از دیدگاه، فرهنگ و گواهی بر رویدادهای اجتماعی و تاریخی یک جامعه است و به عبارتی تمبر، تاریخ مصوّر هر کشور و جامعه است. تمبرها را می‌توان ازنظر نوع رنگ، کاغذ، علائم، تصاویر، موضوع‌ها و... موردبررسی قرارداد. به‌منظور انجام امور پژوهشی و ایجاد گنجینۀ تمبر و تهیّۀ مجموعۀ کاملی از تمبرهای ایران پیش از انقلاب و پس از انقلاب اسلامی (از سال 1301 ش تاکنون)، در دستور کار واقف قرار گرفت و توانست بیش از 32000 قطعۀ تمبر را خریداری کند و خرید تمبرهای جدید، پس از هر بار انتشار ادامه دارد. بخشی از این گنجینه، اختصاص به تمبرهای خارجی دارد.

****

تجلیل استادانی چون: استاد ایرج افشار، دکتر محمّدعلی اسلامی‌ندوشن، دکتر مهدی محقّق، دکتر علی محمّد کاردان، دکتر اصغر دادبه، استاد مهدی آذر یزدی و صدها شخصیّت روحانی و دانشگاهی از راه‌اندازی گنجینه‌ها نمونۀ بارزی از اهمیّت این گنجینه‌هاست.

معرّفی آثار گنجینه‌ها

تاکنون در معرّفی آثار کتابخانه و اشیای گنجینه‌ها 14 عنوان کتاب توسّط مجمع ذخائر اسلامی و دیگر ناشران منتشرشده است که فهرست آن ذیلاً درج می‌شود:

* آلبوم اسناد میرزا محمّد کاظمینی: سید صادق حسینی اشکوری، قم: مجمع ذخائر اسلامی، 1399، 10ج، نمونه.

*اسناد شرعی: در کتابخانه میرزا محمد کاظمینی (یزد - ایران) توضیحات افزوده به نقل از کتاب «مبانی فقهی حقوق مدنی ایران» اثر محمّد ناصری، به کوشش: سیّد صادق حسینی اشکوری، قم: مجمع ذخائر اسلامی (معرّفی میراث مخطوط؛ ۹۷)، بنیاد ریحانه الرّسول (س)، ۱۳۸۷، وزیری، 192 ص.