گزارش رویدادهای تاریخی تابستان استان یزد* (4)

حسین مسرّت

4/5/1348
تبدیل یزد به فرمانداری کلّ متشکّل از چهار شهرستان و ده بخش.

استان یزد یکی از استان‌های ایران به مرکزیت شهر یزد است. جمعیت استان یزد طبق آخرین سرشماری سال ۱۳۹۵ برابر با ۱،۱۳۸،۵۳۳ نفر (۳۴۰،۶۵۷ خانوار) نفر بوده است.

در نخستین قانون تقسیمات کشوری، ولایت یزد یکی از ۱۲ ولایت ایران بود. در دومین قانون تقسیمات کشوری مصوب سال ۱۳۱۶ش، شهرستان یزد و اصفهان استان دهم را تشکیل می‌دادند. در سال ۱۳۴۸ش یزد از استان اصفهان جدا و به فرمانداری کل تبدیل گردید. این استان تا سال ۱۳۵۲ش یکی از شهرستان‌های استان دهم محسوب می‌گردید که در سال ۱۳۵۲ ش با مصوبۀ هیئت وزیران به استان ارتقاء پیدا کرد. یزد در مرکز ایران قرار گرفته و از پیرامون با استان‌های اصفهان، خراسان جنوبی، کرمان و فارس همسایه است. این استان در حدود ۷۴۴۹۳ کیلومتر مربع وسعت داشته و به تنهایی چهار و نیم درصد از کل مساحت ایران را در بر می‌گیرد. در فصول بهار و تابستان، آب و هوای بیش‌تر مناطق استان، گرم و خشک و در فصول زمستان و پاییز سرد و نسبتاً مرطوب است. یزد دومین شهر ایران پس از بم است که در یونسکو به ثبت جهانی رسیده‌است.
مردمان یزد با مردمان استان‌های دیگر خویشاوندی دارند. از گذشته های دور روابط تجاری و فامیلی قدرتمند با شهرهای انار و رفسنجان به دلیل تجارت پسته، با شهرهای طبس و تربت حیدریه به دلیل بودن بر سر راه یزد - مشهد و با شهرهای آباده ، شهر بابک ، نیریز ، اقلید ، بوانات و جندق و شهرستان خور و بیابانک به دلیل خرید و فروش محصولات کشاورزی و مرکزیت داشتن اداری، آموزشی و سیاسی یزد در مرکز ایران وجود دارد.
استان یزد درسال ۱۳۵۲ش از استان اصفهان جدا شد. استان یزد دارای ۱۰ شهرستان، ۲۱ بخش ، ۴۵ دهستان و ۲۱ شهر است: ابرکوه، اردکان ، اشکذر، بافق ، بهاباد، تفت، خاتم، مهریز، میبد و یزد.

8/5/1342
درگذشت روحانی ادیب و شاعر آیت الله حاج شیخ محمود فرساد، رئیس انجمن ادبی یزد.

آیت الله حاج شیخ محمود فرساد (۱۳۰۹ -۱۳۸۳ق) پدر او ، حاج شیخ علی‌‌‌‌‌اصغر مجدالعلماء اردکانی ، صاحب کتاب «هدیه المهدویهٔ یا "هدایهه المهدویهٔ» ، از علماءِ بزرگ اردکان و استاد علوم مقدماتی آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حایری یزدی بود. شیخ محمود فرساد در صحرای عدن در راه مکه به دنیا آمد. او قسمتی از علوم مقدماتی را در یزد آموخت. در پانزده‌ سالگی به اصفهان رفت ، و از محضر شیخ علی مدرس یزدی اصفهانی استفاده نمود. فقه و اصول را در محضر شیخ عبدالکریم گزی و حاج سید محمدصادق اصفهانی فرا گرفت. سپس به نجف رفت و تحصیلات خود را کامل کرد و به درجۀ اجتهاد نائل و صاحب اجازه گردید. وی پس از مراجعت به ایران در یزد ساکن شد. پس از دو سال در ۱۳۴۰ ق به قم رفت. و از محضر حاج شیخ عبدالکریم حایری نیز بهره‌مند گردید و در ضمن به تدریس پرداخت ، و از مدرسین طراز نخست گردید. بسیاری از فضلا از محضر او بهره بردند. امام خمینی نیز «شرح لمعه» و «قوانین» را در نزد او فرا گرفت. وی پس از دو سال توقف در قم به یزد بازگشت و تا پایان عمر آنجا ماند. سید علی‌‌‌رضا ریحان یزدی ، صاحب «آینۀ دانشوران» ، از شاگردان او است که در یزد منطق را از او آموخته است. آیت‌الله شیخ محمود فرساد در خط و انشاء و شاعری توانا بود ، و سال‌ها انجمن ادبی یزد تحت ریاست او در منزل وی تشکیل می‌شد ، و شعراء و ادباء یزد و سایر شهرها از محضر او بهره‌مند می‌شدند.

26/5/1373
درگذشت فیلسوف و جامعه شناس معاصر دکتر سیّد احمد فردید ( مهینی ) در تهران.

سید احمد فردید با نام اولیه «سید احمد مهینی یزدی» در سال ۱۲۸۹ ش در یزد زاده شد. دروس مقدماتی و زبان فرانسه را در یزد خواند. در ۱۳۰۵ ش به تهران رفت. در مدرسۀ سلطانی به تحصیل ادامه داد و سال ۱۳۰۷ ش از دارالفنون دیپلم گرفت و سال ۱۳۱۴ ش از دانشسرای عالی تربیت معلم لیسانس علوم تربیتی گرفت.
او مدتی درس طلبگی خواند و با فلسفۀ اسلامی آشنا شد. اندکی بعد در دانشسرا در رشتۀ ادبی مدرک لیسانس دریافت نمود و ضمن اشتغال به تدریس، زبان‌های پهلوی و آلمانی را نیز آموخت.
او بعد از جنگ دوم جهانی به فرانسه و آلمان رفت تا به تحصیل فلسفهٔ معاصر اروپایی به ویژه اگزیستانسیالیسم و فلسفهٔ مارتین هایدگر فیلسوف آلمانی بپردازد؛ ولی پس از سال‌ها اقامت در اروپا موفق به اخذ هیچ درجۀ تحصیلی نشد.
هرچند فردید دروس حوزوی نخوانده بود، بسیاری از کتاب‌های معارف اسلامی و علم اصول را می‌شناخت و از آن‌ها یاد می‌کرد. وی در زمینهٔ ریشه ‌یابی لغات نیز مطالعات زیادی داشته‌است، هرچند نظرات او با نظر زبان‌شناسان مطابقت نداشت.
او پس از بازگشت به ایران، برای تدریس به دانشگاه تهران دعوت شد. او در دانشگاه (به دلیل نداشتن دکترا) امکان استادی نیافت. بلکه پروندۀ وی با اعمال نفوذ احسان نراقی در هیئت امنای دانشگاه مطرح شد و به درجۀ معلمی اکتفا نمود، هرچند پس از انتصاب فضل‌الله رضا به ریاست دانشگاه تهران و سرپرستی سید حسین نصر به دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی، مدرک دکترای او تأیید و به رتبهٔ استادی ارتقا یافت.

فردید در دههٔ پنجاه و شصت در دانشگاه تهران به طرح اندیشهٔ هایدگر در درس ‌گفتارهای خود در رشتهٔ فلسفهٔ دانشگاه تهران پرداخت و تا آن زمان کسی با اندیشه‌های او در ایران چندان آشنایی نداشت. فردید شیفته هایدگر بود . اصطلاح «غربزدگی» را فردید متعلق به خود می‌داند. وی از متفکران معاصر ایرانی بود.