رؤیای بیدار دلان*

(معرّفی کتاب)

حسین مسرّت

رؤیای بیدار دلان: اکرم هدایتی شاهدی، تهران :یزدا.1389،وزیری، 255ص.

رؤیای بیدار دلان، اثری است از اکرم هدایتی شاهدی که به منظور بررسی و تحلیل  رؤیاهای عارفان صوفی مسلک تألیف شده است. کتاب شامل چهار فصل است . در فصل نخست با عنوان « کلیّاتی درباره خواب و رؤیا » دربارۀ فیزیولوژی خواب، علّت آن، معنای لغوی رؤیا و نظر گاه فلاسفۀ مسلمان و غیر مسلمان  و روان شناسان  در این باره  توضیحاتی داده شده است .در فصل دوم که اختصاص به «دیدگاه عارفان دربارۀ خواب و رؤیا  دارد،  مؤلّف کوشیده است تا قبل از پرداختن به موضوع  این فصل  و به منظور فهم درست  آنچه عرفا  در این باب مطرح کرده اند دربارۀ دیدگاه های عرفا راجع به انسان و قوای باطنی او، عوالم هستی و چگونگی ارتباط با این دو عوالم بر اساس مستندات  دینی و عرفانی توضیحاتی بدهد  و سپس  به بیان دیدگاه عارفان در  خواب  و خوابیدن  و همچنین دربارۀ خواب و خوابیدن و همچنین در بارۀ رؤیا و خواب دیدن بپپردازد و اقسام رؤیا و  نظرگاه ایشان دربارۀ علّت و ماهیّت  هر یک از این انواع را بیان کند . فصل سوم که گسترده ترین  و اصلی ترین بخش این کتاب است، مختصّ "بررسی  رؤیاهای عارفان "است . به دلیل کثرت رؤیاهای منقول از عارفان  و پراکندگی آن ها  در آثار  صوفیه،  نویسنده با اساس قرار دادن دو کتاب تذکره الاولیاء اثر عطّار نیشابوری  و نفحات الانس فی حضرات القدس اثر عبدالرّحمن جامی که هر دو تذکره ای در شرح حال عارفان است، کوشیده تحقیقی مفید ارائه دهد.  در این فصل بعد از معرّفی مختصر این دو اثر  و مؤلّفان  آن ها،  رؤیا ها بر اساس ساختار روایی تصویر و گفتار بینندگان رؤیا،  زمینه های به وجود آمدن  رؤیا، موضوع  عناصر، اهداف و اقسامشان بررسی شده اند. در این فصل سعی شده است تا به استناد  آموزه های دینی  و عرفانی  به سؤالاتی از این قبیل  پاسخ داده شود:  آیا ممکن است چند نفر در زمانی واحد،  رؤیایی شبیه به هم  ببیند ؟آیا ممکن است کسی در خواب،  موجودات ماورای  طبیعی  همانند فرشتگان ، ابلیس ، بهشت و جهنم  و ... را مشاهده  کند و  واگر چنین چیزی  ممکن است  این موجودات  در چه شکل و شمایلی  بر خواب بیننده جلوه گر می شوند ؟آیا دیدن خداوند در رؤیا  امکان دارد  و بر چه مبنایی غالب  صوفیان مدّعی دیدار  خداوند  در خواب  هستند ؟و در پایان  این فصل نویسنده  با بیان  دلایل  عقلی و دینی  درستی یا نادرستی  این رؤیا ها را بیان  کرده است .

موضوع فصل چهارم،  «تعبیر در رؤیاهای عارفا ن» است.  نگاهی به پیشینۀ علم  تعبیر  و دیدگاه  اسلام دربارۀ  این علم، علّت  و فایدۀ  تعبیر  و روش های تعبیر،  علّت نیاز  به معبّر، ویژگی های معبّر،  قدیمی ترین معبّران،  و اهمیّت  کتاب های  تعبیر  مطالبی است که  به عنوان  مقدّمۀ این فصل  بدان ها اشاره شده است  و در ادامه  پس از پرداختن  به زبان رؤیا ها،  رؤیاهای  مورد بحث  از نظر  تعبیر دار بودن  یا نبودن  بررسی  شده است.  این کتاب  پژوهش اصیلی  است که دربارۀ  ارتباط  رؤیای عارفان و زندگانی عرفانی آن ها به بحث پرداخته است .

*یزد امروز ، ش475.