کتابخانه اهنود قاسم آباد*

کتابخانة اَهنَوَد[1] قاسم‌آباد

سید رضا بهشتی «دریا»[2]

به سال 1351 به کوشش و پشتکار مهربان ماوندادی، کتابخانة جوانان زرتشتی قاسم‌آباد وابسته به باشگاه اهنود و انجمن زرتشتیان قاسم‌آباد، درون دبستان گشتاسبی با شمارگان کمی کتاب گشایش می‌یابد، از همان آغاز به عضوگیری می‌پردازد و همۀ کسانی که هموند باشگاه بودند از داشته های آن نیز بهره می‌بردند. هرچند به کسانی هم که هموند نبودند نیز کتاب داده و پیشواز خوبی می‌شد.

کتابخانه به گونۀ شورایی و از سوی هموندان باشگاه اهنود گردانده می‌شد. بیشتر کتا‌ب‌ها را مردم نیکوکار قاسم‌آباد که باشندة یزد یا تهران بودند، بخشیده و برخی نیز به نامگانة درگذشتگان خودشان می بخشیدند، همچون کتاب‌هایی که از سوی آقای منوچهر لهراسب بخشیده شده است. کتابخانه که با انگیزۀ رشد فرهنگ مردم به‌ویژه نسل جوان گشایش‌یافته بود، حتّی در چند سال نخست نیز کلاس‌های روش کتابداری و آشنایی مردم با کتابخانه و شیوة بهره وری از آن را گذاشته بود. آن زمان به‌گونۀ قفسة بسته بود و چگونگی هموندی (عضویّت) در آغاز رایگان بود، ولی پس از آن با پرداخت 20 ریال می‌توانستند از همۀ داشته ها باشگاه ورزشی و کتابخانه بهره‌مند شوند.

در سال 1358 شوربختانه بر اثر برداشت نادرستی که شده بود ، برخی از کتاب‌های سودمند را از بین بردند. در سال 1359 با پول پیش‌کشی مردم و به نامگانة استاد ماهیار، بنیاد آموزش دینی و تربیتی و اجتماعی زرتشتیان استاد ماهیار اردشیر روی زمین همان دبستان دخترانة ماهیاری در کوچة زرتشت ساخته شد. هم‌زمان با گشایش آن، کتابخانة آن نیز با گردآوری کتاب‌های کتابخانة دبستان کماکان زیر پوشش انجمن به کار می‌پردازد. از سال 1359 تا 1363 کتابخانه در روزهای تابستان هرروزه و در روزهای آموزشی نیز هفته‌ای دو روز (1 شنبه و 5 شنبه) پسین‌ها از ساعت 5 تا 8 به روی خواستاران باز بود.

از سال 1363 نیز چون کتاب‌های کتابخانه برای خوانندگان یکنواخت شده بود و با نفرستادن کتاب از سوی کانون پرورش فکری تهران و نداشتن پولی برای خرید کتاب روبه‌رو شد، پیشواز از آن نیز کم و کمتر شد، به‌گونه‌ای که تنها تابستان‌ها باز بود (تابستان 1364 و 1365) در تابستان 1366 نیز بسته شد و از سال 1359 تا 1363 ماهانه بین 80 تا 90 نفر بهره ور داشته است. همچنین هموندان باشگاه به شیوة گروهی، روزنامة دیواری درست می‌کردند و نیز برای بالا بردن دانش بچّه‌ها 40 تختۀ آموزشی در کتابخانه کارگذاشته ‌شده بود.

کتابخانه از سال 1363 به دست شاهپور خسروی (کارشناس صنایع غذایی و باشندة همان برزن) سپرده‌شده و به‌جز کمبود کتاب به‌ویژه کتاب‌های تازه چاپ، با کمبود وسایل نیز روبه‌روست. یک میز کوچک دو نفره با 2 صندلی، 4 قفسه و یک پنکه همۀ دارایی آن است و پهنای آن 5/5 ´ 5/2 متر مربّع است.

کتاب‌ها در چند زمینه بخش گردیده‌اند: تاریخ، دین، داستان و دانش. هرچند از بهره ور کتاب، کمبود فراوانی به چشم می‌خورد، ولی آنچه دارد، همه ارزشمند هستند که بودن آن در هر کتابخانه مایۀ پرباری آن می‌شود. تنها پشتکار و دلسوزی و پیگیری و رویکرد مردم برزن به این کانون فرهنگی است که می‌تواند بر شمار کتاب‌ها و کارآیی آن بیفزاید. همچنین سیاهۀ کتاب‌ها را به شیوة بسیار زیبا و نگارین بر روی تخته ای نوشته و به دیوار زده بودند.

آن‌گونه که دیده شد، کتاب‌هایی چند به نامگانة شهید زرتشتی جنگ تحمیلی، مهندس کیخسرو خادم (شهادت، یکم اسفند 1360)، روانشاد مهربان دمهری، خدارحم استاد و نیز بخشیدگی کانون دانشجویان زرتشتی و دبیرخانۀ انجمن زرتشتیان تهران به اینجا بخشیده شده. همچنین دو کتاب چاپ سنگی رحلی به نام‌های: شمس‌اللغات چاپ بمبئی، در 1309 ق و شاهنامۀ فردوسی، چاپ بمبئی که در پایانش تاریخچه‌ای از کوچ زرتشتیان ایران و یزد به هندوستان دارد، دیده می‌شود و گویا در کار جابه جایی، دو کتاب چاپ سنگی ارزنده گم‌شده است. بی‌تردید اگر پیگیری و کوشش دو نوجوان مهربان به نام‌های بیژن جدیدی و بهرام ماوندادی نبود، این گزارش به انجام نمی‌رسید.

از نیکوکاران زرتشتی درخواست می‌کنیم به همان‌گونه که برای دیگر کارها، دهشمندی خود را نشان داده‌اند به این کار ارزنده نیز نگرش داشته و با خرید کتاب‌های تازه در راه بالا بردن تراز فرهنگ و دانش جوانان این برزن یاور باشند.

*برگرفته از یادگار نیک: حسین مسرّت

[1]. ahnavad

[2]. اطلس خط: حبیب فضائلی، تهران: سروش، 1363.