بی بی فاطمه گلشن و آثار خیر او در یزد* (1)

حسین مسرّت

حاج محمّدتقی تاجر یزدی (متوّفای 1335ق)، همسری به نام آمنه خاتون، فرزند عبدالغفور داشت. وی برای رفاه خانوادۀ خود مجموعۀ دارالواقعه را در محلّۀ خیمه گاه کربلا از حاج مهدی ابن مرحوم جوهر البغدادی در 19رجب 1316 ق خریداری کرده تا در موقع سفر به عتبات در آسایش باشند. محمّدتقی دارای سه پسر به نام های: حاج عبدالرّسول (پدر حاج محمّدتقی رسولیان)، حاج علی اکبر و حاج احمد بود که به ترتیب به معرّفی آن ها و فرزندان و نوادگان آن ها پرداخته می شود:

حاج علی اکبر

دومین فرزند حاجی محمّدتقی، حاج علی اکبر محلّه تلی( متوفّای 1343ق) بود که بعدها نام خانوادگی مروّج یزدی را از همسرش سکینه (متوفّی 1344 ق) دختر حاج محمّدحسین گرفت .(حسین بشارت) امّا در اسناد ثبت احوال یزد، نام خانوادگی سکینه دختر حسین، رسولیان است. وی بانی آب انبار حاج علی اکبر در برزن خرّمشاه یزد است.(مسرّت، آب انبارها: 276) ، حاج علی اکبر، دارای یک پسر (در همان جوانی براثر اصابت گلوله کشته شد.حسین بشارت) و یک دختر به نام حاجیه بی بی فاطمۀ مروّج یزدی معروف به گلشن بود. ( امّا در اسناد ثبت احوال یزد، نام خانوادگی وی رسولیان است). (متولّد 5/11/1280ش) (مرآت،به نادرست تاریخ تولد اورا 1290ش نوشته است.)

بی بی فاطمه از پدرش به ثروت زیادی می رسد، وی از خیرمندان یزد بود و همواره در جیب خود سکّۀ نقره داشت و به تهیدستان می بخشید، آب انبار فاطمۀ گلشن در برزن پنبه کاران کنونی و آب انبار و حمّام فاطمۀ گلشن و مسجد فاطمیّه واقع در بلوار منتظر قائم، از یادگارهای اوست .

بی بی فاطمه ابتدا همسر میرزا محمدهاشم رسولیان (پسر عمویش) بود و بعد به عقد حاج حسین آقا گلشن[1] درآمد و از هیچ کدام صاحب فرزند نشد و بدین ترتیب نسل حاج علی اکبر تمام شد.بی بی فاطمه برای اینکه نام نیکی از خود باقی بگذارد، ساخت آب انبار دودهانه (برای مسلمان و زرتشتیان) با یاری همسرش حاج حسین آقا گلشن در اسفند 1337ش در کوی تل که ترکیبی از باشندگان مسلمان و زرتشتی را دارد، آغاز کرد.

اهمیّت این آب‌انبار بدان است که در صد قدمی آن چندین آب‌انبار، مانند شش بادگیری، زیر بازارچۀ محلّۀ تل و لرد آسیاب وجود دارد و نشان دهندۀ انبوهی جمعیّت آن محل است که بعدها به نام کوی پنبه‌کاران (در گویش بومی یزد: پنبه گرون) یا محمّدی نامیده شد. بی‌گمان، گلشن با این نیّت پاک تا سالیان سال نام خود و همسرش را به نیکی بر جای نهاده و باعث روان‌آمرزی پدران خود گردیده است. در حقیقت آب‌انبار، باقیّات الصّالحات و صدقۀ جاریّۀ اوست.

او در دهۀ 40 اقدام به ساخت برخی بناهای عمومی وعام المنفعه نمود که به تعدادی ازآن ها اشاره می شود :

1 – مسجد فاطمیه؛ وی زمینی به مساحت هزار مترمربع، کنار حمام ،جهت ساختن مسجد وقف نمود که در سال 1358مسجد فاطمیه در آن بنا گردید.

2 - حمّام گلشن: این حمّام با مساحتی حدود 600 مترمربع درمیدان مارکار، ابتدای بلوار منتظرقائم، درکوچۀ حمّام گلشن، در سال 1331 ش به دستور او ساخته شد که تا سال 1380 ش فعّال بود. این حمّام به دلیل وجود ساختمان های جدا گانۀ مردانه، زنانه و زرتشیان دریک محل تا اندازه ای منحصربه فرد است. نیز در بالای هر درب ورودی، کتیبه ای قرار دارد. این بنا تاکنون به ثبت میراث فرهنگی نرسیده و هم اکنون کارگاه نجّاری و انبار کالاست.

[1] - جالب است که حاج حسین گلشن هم دو همسر به نام فاطمه داشته ،امّا از همسر دوم صاحب چند فرزند شد.