زندگی، آثار و خدمات غلامرضا آگاه(9)

پژوهش و نگارش

حسین مسرّت

نگرانی اصلی مرشدزاده (آگاه) پس از برداشت پسته بود. زیرا مردم پسته را با روش های ابتدایی مانند استفاده از چوب و دست فرآوری می کردند. به همین روی او صنعتگران کشور را تشویق می‌كرد كه دستگاهی برای فرآوری پسته بسازند. به گفتۀ مهدی اگاه : « مرحوم آگاه با وارد كردن دستگاههایی از سوریه، آلمان و سیسیل ایتالیا باعث شد صنعتگران داخلی دستگاه پسته پوست كنی را به بهره برداری برسانند». همچنین وی قیچی مخصوصی را وارد ایران می کند که کار فرآوری پسته با استفاده از آن انجام ی شود.(عشق کار: 31) مسئله دیگری كه ذهن او را درگیر کرده بود، نگرانی از آفاتی بود كه محصول پسته را تهدید می‌كرد:«ایشان مكاتباتی را با شركت های آلمانی و فرانسوی انجام داد و شروع به آوردن وسائل سمپاشی كوله‌ای و موتوری از آلمان كرد. با تماس با شركت BASF و Bayer آلمان به واردات كودهای شیمیایی و سموم مخصوص دفع آفات پسته مبادرت كرد. ترویج كود شیمیایی را ایشان قبل از وزارت كشاورزی شروع كرد.... و برای سمپاشی درختان جنگلی با قاطر آب را جابه جا می‌كرد».(مهدی آگاه)

در زمینه صنعت، هم آگاه صاحب نظر برود و« بر این باور بود که میزان و تراز سرمایه‌گذاری در تولید به ازای هر نفر، زمینه‌ساز ترّقی است، به عنوان نمونه در آفریقا، به کارهای زود بازده اهمیّت می‌دادند، از آن جمله ساختن ابزار سنگی با دوام اندک و سود فوری، امّا اروپای آن روز به سرمایه‌گذاری تولیدی دیر بازده می‌اندیشید، بر همین اساس کشتی‌هایی با موتور بخار و یا ماشین‌آلاتی بادوام می‌ساخت. با این اندیشه، هر جا زمینه‌ای برای جلب و جذب سرمایه‌گذار وجود داشت، حاضر می‌شد».(تعامل یزد و کرمان)

ملّی شدن جنگل ها بهانه ای برای توقف طرح پیوند

آگاه در سال 1339 ش به دریافت مدال درختکاری مفتخر شد، امّا در 27/10/ 1341 ش و به هنگام نخست وزیری علی امینی، جنگل های ایران ملّی شد و در این زمان وزارت کشاورزی ایران با حسن ارسنجانی بود. با اینکه جنگل های مورد قرار داد با آگاه، ملّی و در تصرّف دولت و صرفاً به منظور پیوند زدن و بهره برداری مشترک بود، با این حال به گارد جنگل دستور داده شد که جنگل ها را تصرّف کند. ازینرو آگاه در سال 1342ش پس از آنکه کلاً پیوند زنی درختان قطع شد، چون هزینۀ زیادی را برای این طرح صرف کرده بود و حدود بیست و چند سال به پایان قرارداد مانده بود، برای جبران خسارت خود به دادگستری شکایت نمود.

در این سالیان، آگاه مرتّب در مسیر کرمان - تهران در حال تردد بود و ناچار شد برای به سرانجام رساندن این شکوائیه در تهران ماندگار شد و ازینرو کم کم کارهای کشاورزی، اقتصادی و بازرگانی را به فرزندان ارشدش سپرد و خود به طور دائم مقیم تهران شد. آگاه در تهران وقت خود را صرف شرکت در جلسات دادگاه ، هدایت جلسات هیئت مدیرۀ شرکت صادرات پستۀ ایران، شرکت در جلسات هیئت مدیرۀ بانک توسعۀ صنعتی و معدنی ایران و سرپرستی و راهنمایی فرزندان ، آشنایان و بستگان می کرد.

سرانجام دادگاه در دو مرحله به نفع آگاه رأی داد، امّا هربار دولت به وقت گذرانی طی کرد تا اینکه آگاه در مرداد 1365 ش درگذشت و دیگر کسی پیگیر این طرح نشد. گفته می شود چند سال پس از ملّی شدن جنگل ها، رئیس پاسگاه ژاندارمری یکی از مناطق استان کرمان به همراه مأمورینش در حال قطع و سوزاندن درختان پیوندی پسته بوده است؛ یکی از اهالی رفسنجان به او دلسوزانه می گوید: اکنون تیرماه است و محصول بر درخت است، بگذار شهریور برسد و محصول آن را بچین و بعد بسوزان . آن شخص می گوید: خدا پدرت را بیامرزد ،چه معلوم تا آن زمان من رئیس این پاسگاه باشم.(نقل از یادداشت علی آگاه) به قول باستانی پاریزیک زمین ها را از او گرفتند و خودشان هم نتوانستند نگاه دارند.(کلاه گوشۀ نوشیروان: 177)