مرجع نامی یزد*

حسین مسرّت

سید محمّدکاظم طباطبائی، فرزند سید عبدالعظیم طباطبائی نجفی در سال 1246 ق در کوی کسنویۀ یزد به دنیا آمد. علوم دینی را در مدرسۀ محسنیه یزد فرا گرفت و مقدّمات را نزد ملا محمّدابراهیم اردکانی و آخوند ملا هادی آموخت. سپس راهی مشهد شد و علم هیئت و ریاضیات را در آنجا فراگرفت. آن گاه در اصفهان از محضر آیت الله شیخ محمّدباقر نجفی و آیت الله سید محمّدباقر خوانساری (صاحب روضات الجنّات) بهره برد و ادارۀ کتابخانه بزرگ و جمع و تدوین مواد درسی را که جز برنامۀ کار آقا نجفی بود بر عهده گفت. وی بعد از سال ها تفحّص در علوم دینی و فقهی به درجۀ اجتهاد رسید و به توصیۀ علمای اصفهان راهی بزرگترین مرکز آموزش علوم دینی آن زمان یعنی دارالعلم نجف شد. در مدرسۀ صدر نجف از محضر در س آیت الله میرزا حسن شیرازی، شیخ رازی و شیخ مهدی آقا کاشف الغطاء کسب فیض کرد. پس از درگذشت آیت الله شیرازی آموزش و تدریس طلاب را بر عهده گرفت.

پس از چندی به واسطۀ احاطۀ علمی و زهدی و پارسایی، در حوزۀ نجف شهرت یافت. وی در این هنگام جامع ترین کتاب خود را در فروع فقه با عنوان (عروه الوثقی ) تقریر کرد و بعد از این، کتاب به صورت رساله درآمد (مرحوم حکیم شرحی به نام «مستمسک عروه الوثقی» بر این کتاب نوشته است. حاج شیخ عبّاس قمی آن را به فارسی برگردانده و نام «غایه الوثقی» را بر آن نهاده است.) پس از درگذشت پیشوای نامی شیعیان جهان، آخوند ملامحمّدکاظم خراسانی و درگذشت شیخ محمّد طه در سال 1323 ق، رهبری شیعیان جهان را بر عهده گرفت. وی به واسطۀ تبحر، شناخت و توانمندی از فقهای برجستۀ زمان خود گردد و لقب «فقیه علی الاطلاق» یافت.

 آوازۀ شهرت وی کشورهای اسلامی را درنوردید و کارگزاران انگلیس را به طمع انداخت که از وجود وی بهره برداری کنند، امّا به گواهی کتاب های مشهوری چون:« شیعه در هند» نوشتۀ جان هولیستر، «orientotions» نوشتۀ سرونالد استورز ،«بین النهرین» نوشتۀ سرآرنولد ویلسن، «موقوفات اَوَد» نوشتۀ میس بل، «موسوعه العتبات المقدّسه» نوشتۀ جعفر خلیلی و به ویژه کتاب «حقوق بگیران انگلیس در ایران» نوشتۀ اسماعیل رائین، وی هیچ گاه در برابر آنان سر تسلیم فرود نیاورد و تا آخر عمر استقلال رای خود را حفظ کرد.

 آیت الله سید محمّدکاظم طباطبایی یزدی از روحانیون مشروعه خواه و هم فکر شیخ فضل الله نوری بود. آیت الله طباطبایی در رجب 1337 ق (1297ش) در شهر نجف به سرای جاوید شتافت و در باب طوسی صحن مرتضوی به خاک سپرده شد از آثار خیر برجای مانده از وی مدرسه ای است که در سال 1331 ق در نجف بنیان نهاد.

 آثار مکتوب وی عبارتند از:1- الاستحصاب (یا رساله فی الاستحصاب)2- بستان نیاز و گلستان راز3- تعاریض 4- تعلیقه علی المکاسب5- حاشیۀ آداب تجاره6- حاشیۀ الخیارات7- حاشیۀ المتاجر8- حاشیۀ المکاسب(المحرمه)9- حاشیۀ انیس التجّار10- حاشیۀ تبصره علامه 11- حاشیه تبصره المتعلمین فی احکام دین 12-  حاشیۀ جامع العباسی13- حاشیۀ ذخیره العباد یوم المعاد 14- حاشیه الذخیره المعاد معروف به سؤال و جواب 15- حاشیه المزاید الاصول16- حاشیه الکتاب البیع 17- حاشیۀ مجمع المسائل 18- حاشیۀ مناسک حج 19- حاشیه منتخب الرسائل 20- حاشیۀ منهج الارشاد 21- حاشیۀ نجاه العباد فی یوم المعاد 22- حاشیۀ نخبه 23- حجّیه الظنّ فی عدد الرکعات و کیفیّت الصلاه الحتیاط 24- رسالۀ ذخیره الصالحین 25- رساله فی ارشاد الزوجه من الثمن او العقار 26- الرساله فی التعادل و التراجیح 27-الرساله فی جواز اجتماع الامر و النهی 28- الرساله فی مخبرات المریض 29- رساله وجیزه فی حکمه الظن فی الصلاه و بیان کیفیه الصلاه 30- الرفاق تحت المجهر 31-السؤال و الجواب 32- الصحیفه الکاظمیه 33-طریق النجاه 34- العروه الوثقی فیما لغم به البلوی 35- غُررالغرویه (فروع زکات طباطبایی) 36-الکلم الجامع و الحکم النافعه 37- مجمع الرسائل مجمع الفصائل 38-ملحقات العروه الوثقی 39- مناسک حج 40- منتخب الاحکام 41- منتخب الرسائل 42- واجبات 43- وسیله النجاه.

*ماخذ: بشارت یزد، س7، ش997(20/1/1399): 1.