کاریز یزد

حسین مسرّتپیشینۀ نگارش سفرنامه­های فارسی همچون پیشینۀ تاریخ پرفراز و نشیب ایران و جهان، دراز دامن است، چون این سفرنامه­ها در حکم یادداشت­های خصوصی بوده که کسی همّت به تکثیر و رونویسی از آن نمی­کرده است، ازینروست که با نابودی نسخۀ اصلی، بسیاری از آگاهیهای خوب تاریخی و اجتماعی نیز از میان می­رفته است و به همین دلیل است که تعداد سفرنامه­های به جا مانده از دوران گذشته، بسیار است، امّا خوشبختانه با پیدایی صنعت چاپ، این گونه کتاب­ها هم به چاپ سپرده شدند. یکی از مهم­­ترین دوره­های تاریخی ایران که سفرنامه­های فراوانی از آن بر جای مانده، دورۀ قاجار است که هنوز بسیاری از سفرنامه­های دست نویس آن در کتابخانه­های ایران و جهان وجود دارد و عزمی می­طلبد که آنها را با دید انتقادی تصحیح کنند. سفرنامه­ها به غیر از آنکه یکی از انواع ادبی فارسی به شمار می­روند[1]، در بردارندۀ آگاهیهای سودمند و یگانه­ای دربارۀ شهرها و روستاها هستند که جز در این نوع کتابها، جای دیگری نمی­توان سراغی از آنها جست. چه بسیارند سفرنامه­هایی که تنها اثر باقی مانده دربارۀ یک مکان هستند؛ شهرهایی که در طول تاریخ زیر و زبر گشته و اسیر تندباد حوادث شده­اند.در ارزش و اهمیّت سفرنامه­ها همین بس که به عنوان معتبرترین سندهای اجتماعی و تاریخی مورد استفادۀ کلیّۀ پژوهندگان تاریخ اجتماعی، سیاسی و جغرافیای تاریخی قرار می­گیرد. با اینکه قرن­ها از نگارش سفرنامۀ ناصرخسرو می­گذرد، هنوز از این کتاب به عنوان معتبرترین سند اجتماعی قرن پنجم که بازگویندۀ دقایق زندگی مردم آن زمان است، یاد می­شود. نویسندۀ سفرنامه در نوشتن سفرنامه هیچ دلبستگی نسبت به آنچه که در مسیر می­بیند، ندارد؛ چونان چشمی دقیق همه چیز را ژرف می­نگرد و در اندیشۀ اینکه کسی راخوش, ...ادامه مطلب

حسین مسرّتمزیّتهای پژوهش حاضرالف) سعی شده است تصحیح آن علمی، انتقادی و مطابق با اصول پذیرفته شدۀ کنونی و مورد تأیید مصحّحان زبدۀ کشور باشد.ب) پیش­تر کتاب «سفر به جنوب ایران» به نام «سفرنامۀ تلگرافچی» تنها بر پایه نسخۀ خطّی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی و با اشتباهات چاپی سهوی و غیر سهوی به دلیل اتّکاء به یک نسخه و بدون توضیحات، تعلیقات و مقدّمه چاپ شده بود، و بار دیگر هم با نام «سفرنامۀ بحرین»، باز بدون شرح و توضیح و مقدّمه و مؤخّره و دیگر بایسته­های یک کار تصحیحی چاپ شده بود. امّا اکنون این تصحیح بر پایۀ دو نسخۀ خطّی که تاکنون شناخته شده، همراه با مقدّمه در شناخت نویسنده، تاریخ نگارش، ارزش و اهمیّت و توضیح اسامی متن و واژه­ها و غیره انجام گرفته است.پ) نویسندۀ سفرنامه که در نسخه های خطّی موجود گمنام بود، پس از پژوهشهای موشکافانه و مطابقت با متن آلمانی کتاب و سنجش با سفرنامۀ خراسان اثر شیندلر شناسایی شد. زیرا در سفرنامۀ خراسان همچون سفر به جنوب ایران؛ کتاب، منزل به منزل تقسیم شده است و اصطلاحات و مواردآمده یکسان است.ت) گفتارهای چندگانه­ای در زمینۀ ارزش و اهمیّت کتاب؛ یافته های پژوهشی و توضیح اعلام انسانی آن، گردآوری و سامان داده شد.ج) بخشی از ترجمۀ متن آلمانی کتاب برای تأیید نظر نگارنده در زمینۀ انتساب آن به شیندلر درج شد.چ) پس از مطابقت با متن آلمانی روشن شد که ترجمۀ فارسی حاضر، تحریر یا بازنوشتی از متن اصلی است که به احتمال زیاد توسّط مترجم صورت گرفته است.ح) رسم الخطّ متن سفرنامه و کتاب بر پایۀ دوکتاب دستور خطّ فارسی و فرهنگ املایی خطّ فارسی، نشر فرهنگستان زبان و ادب فارسی نگارش یافته است.خ) با مراجعه به فرهنگها وکتابهای تاریخی و نیز آشنایان محلّی، بسیاری از اطّلاعات و نامهای , ...ادامه مطلب